koloniën tot aan het midden van de negentiende eeuw. Voor materiaal van re
center datum kan men ook nog terecht in het Archivo Histórico Nacional te
Madrid in de secties Consejos Suprimidos (Opgeheven Raden) en Ultramar
(Overzee). Er zijn vijf grote secties: Contaduria, Contratación, Escribam'a, In-
diferente General en Justicia. Daarnaast zijn er allerlei afdelingen van de ver
schillende audiencias (gerechtshoven) die Amerika rijk was. De sectie Conta
duria (Boekhouding) betreft alle financiële handelingen met betrekking tot de
betaling van de vloten, de registratie van de invoer van het goud en zilver, de
belastingen in de Indiën, de reiskosten van de religieuzen etc.
Contratación (Handel) herbergt de vlootbewegingen in de zogenaamde Re-
gistros de ida y venida, de registratie van de passagiers, de processtukken van
de Audiencia de la Casa de la Contratación, opgericht in 1583 (daarvoor zijn
zij te vinden in de sectie Justicia), processen over nalatenschappen van hen
die in de Indiën zijn overleden.
Escribam'a (Notariaat) betreft de notariële stukken van de inspecties, die er
in de Indiën werden uitgevoerd, wederom processen over nalatenschappen en
over allerlei civielrechtelijke kwesties. Indiferente General verstrekt informa
tie die niet in deze secties kon worden ondergebracht en is een vergaarbak van
wetenswaardigheden, zoals ook mag blijken uit de vertaling: Diversen Alge
meen. Veelal betreffen zij de correspondentie tussen de koning en de Raad voor
de Indiën, de Raad voor de Indiën en het Casa de la Contratación enz. Justicia
(Rechtspraak) tenslotte bevat de reeds vermelde processtukken tot 1583, maar
ook de stukken van de inspectie die met regelmaat het Handelshuis contro
leerde in de zestiende eeuw, alsmede verslagen van de eerste expedities in nieuw
ontdekte streken van het Amerikaanse continent.
De dienstverlening in het Archivo General de Indias is de laatste jaren aan
merkelijk verbeterd, al blijft het een nadeel dat er slechts per aanvrage een bun
del wordt verstrekt, tenzij een serie van enige omvang uit een zelfde sectie wordt
geraadpleegd. In dat geval kan men toestemming vragen om er twee per keer
aan te vragen. Door het naderende jaar 1992 (herdenking 500 jaar ontdekking
van Amerika door Columbus) is de drukte enorm toegenomen en kan het ar
chief nauwelijks de vraag aan. Reeds in 1985 was het noodzakelijk om uiter
lijk om half tien aanwezig te zijn, anders waren de zeventig beschikbare plaatsen
tot ongeveer een uur bezet. Een probleem omdat het archief een tropenrooster
hanteert en slechts van acht uur 's ochtends tot drie uur 's middags open is.
Zo is het ook gebruikelijk om reeds vroeg een plaats in te nemen, vervolgens
weg te gaan en weer terug te komen wanneer het je uitkomt.
Sedert 1986 is een omvangrijk automatiseringsproject in gang gezet om alle
documenten via digitale lezing in de computer te plaatsen. Het is een proef
project dat mogelijk ook later bij andere staatsarchieven gebruikt zal gaan wor
den en dat gefinancierd wordt door het ministerie van Cultuur, de Ramón Areces
Stichting en de Spaanse dochteronderneming van ibm. In 1992 hoopt men zo
9 miljoen van de in totaal 90 miljoen pagina's tellende documentencollectie,
verdeeld over ongeveer 43 000 bundels, te hebben opgeslagen. In de eerste plaats
zullen de meest geraadpleegde bundels aan bod komen en de gehele afdeling
Kaarten en Plattegronden. In het reeds genoemde uitgelekte renovatieplan wil
men het naast het archief gelegen Cilia del Cabildo, waar nu het Museum voor
Moderne Kunst is gevestigd, gaan gebruiken als ruimte waar de onderzoekers
terecht kunnen. Tevens is het dan de bedoeling dat men nog slechts bij uitzon
dering de originele documenten onder ogen krijgt.
Kon je vroeger het wachten veraangenamen door in een van de vele barret
jes in de omgeving te ontbijten, thans worden als gevolg van de automatise
ring de bundels alleen nog naar de tafel gebracht als je aanwezig bent. Je werkt
er met twee personen aan een tafel tegenover elkaar gezeten, wat soms enige
ruimteproblemen oplevert. De afdeling voor microfilm en kopieën is mede als
gevolg van de grote toeloop van onderzoekers nogal langzaam. Nog langza
mer wordt de procedure als men een bundel in haar geheel op microfilm wil
hebben. Dan moet er eerst toestemming uit Madrid komen van de Centrale
Dienst voor Microfilms. Dat kan even duren. Een methode om dit te vermij
den is de bundel met tussenpozen in gedeeltes op te vragen. Toch is het type
rend dat het archief zelf geen microfilmlezer heeft om de aanvragen even te
kunnen nalopen. In geheel Sevilla is dat overigens een uiterst zeldzaam voor
komend apparaat.
Het Archivo de Protocolos (Sevilla)
Nog steeds een afzonderlijke archiefdienst is het notarieel archief te Sevil
la, dat wordt beheerd door het Colegio de Notarios (Broederschap der Nota
rissen). Het heeft slechts een persoon in dienst waarvan het mij nooit duidelijk
is geworden of het een archivaris of een vrijwilliger is. Door dit summiere per
soneelsbestand is men aangewezen op zelfbediening. In ongeveer vijf meter
hoge stellingen staan de bundels van alle notarissen vanaf de vijftiende eeuw
opgesteld in het schip van een kerk. Niet direct de plaats waar ik koopman
scontracten verwachtte, maar ook in Andalusië is de secularisatie zeer sterk
in opkomst. Een wankele ladder leidde naar de gewenste bundel. Mijn eerste
beklimming deed mij onder het stof terugkeren. Het lot had mij naar een lang
niet meer bekeken bundel doen grijpen. Ik had me de moeite van de beklim
ming kunnen besparen. De bundel mocht dan veel stof hebben doen opwaai
en, de inhoud beantwoordde niet aan die verwachting. De enige indeling -lie
er is gemaakt, is die op notaris, per jaar. Er zijn echter wel enkele catalogi
van belangrijke documenten voor de geschiedenis van Amerika. Voor het be
gin van de zeventiende eeuw zijn er ongeveer twintig bundels per jaar.
De bundels zijn niet beschreven, hetgeen het zoeken uitermate moeizaam
maakt. De ruimte voor onderzoekers bestaat uit een hoeveelheid bijeengeschar-
relde tafels en stoelen achterin de kerk. Ook is er geen mogelijkheid de docu
menten te laten fotokopiëren of op microfilm te laten zetten. Een euvel dat
men bij vele privé-archieven aantreft. Wil men er dan ook enig resultaat boe
ken, dan dient men over engelengeduld en zeeën van tijd te beschikken.
De Biblioteca de la Real Academia de la Historia (Madrid)
De Bibliotheek van de Koninklijke Academie van de Geschiedenis is uit
sluitend toegankelijk op voordracht van een der leden van de Academie, het
geen de toeloop aanmerkelijk beperkt. Ook deze bibliotheek is slechts 's mid
dags geopend van half vier tot half achtDe belangrijkste collecties die zij beheert
naast een uitgebreide bibliotheek, zijn de Colección Munoz en de Colección
282
283
