1 2 Andere landen: van Brazilië tot Scandinavië
Van de co-speakers kwam allereerst aan het woord mevrouw A.M. de Almei
da Camargo, archivaris van Rio Claro in Brazilië en hoogleraar geschiedenis
in Sao Paolo. Zij belichtte de situatie in Latijns-Amerika op basis van een en
quête die zij hield tijdens het eerste Seminar on Latinamerican Municipal Ar
chives, gehouden in maart 1990 te Madrid. Buiten de hoofdsteden van staten,
provincies en departementen blijkt de situatie erbarmelijk te zijn. Institutio
nele kaders voor archiefzorg en -beheer ontbreken, evenals geld, personeel,
huisvesting en technische voorzieningen. Archieven worden gezien als ballast,
slechts af en toe gebruikt voor politieke of nationalistische doeleinden, bij voor
beeld om zogenaamd de wortels van de eigen identiteit te belichten. Dit bete
kent zelden meer dan een kortstondige verbetering van de situatie, die boven
dien alleen de staatsarchieven en niet die van lagere organen bereikt. Tot het
bewaren van archief zijn de administraties niet bereid noch toegerust. Wil er
toch iets van overblijven of mee gedaan worden, dan zal het moeten worden
toevertrouwd aan bibliotheken of universiteiten. Dit gebeurt mondjesmaat,
tot heil van de stukken zelf, maar met het nadeel dat de banden met de ar
chiefvormende instantie geheel zijn verbroken. Toch zal op deze weg worden
voortgegaan, zodat uiteindelijk een systeem ontstaat dat vergelijkbaar is met
dat in de Verenigde Staten.
Vervolgens belichtte mevrouw M. Renson uit Nancy de situatie van de circa
360 gemeentearchieven in Frankrijk. Hiervan behoren er 23 tot de eerste cate
gorie, met aan het hoofd een gediplomeerde van de École des Charles. De ove
rige worden geleid door personen met zeer verschillende benamingen als ar-
chiviste de deuxième catégorie, directeur de service historique et documentation,
sous-archiviste etc. De verdeling over de beide categorieën werd voorheen be
paald door het belang van de aanwezige fondsen, maar geschiedt nu meer en
meer naar gelang de omvang van de gemeente. Sinds de archiefwet van 1979
en een aanvullende regeling van 1988 zijn controle en toezicht door staat en
departement geregeld.
P.-H. Viala uit Narbonne hield een door S. Chimello uit Thionville voorbe
reid betoog over de archiefopleiding in Frankrijk, met name die voor archiva
rissen van de tweede categorie. Sinds 1976 zijn deze grotendeels afkomstig van
de universiteit van Mulhouse, waar aan de faculteit der letteren en humaniora
specialisatiemogelijkheden bestaan voor archivistiek. Hierin wordt naast het
beheren en toegankelijk maken van collecties ook meer en meer het presente
ren daarvan onderwezen. Het organiseren van tentoonstellingen, het houden
van lezingen of het verzorgen van publicaties maken thans wezenlijk onder
deel uit van het curriculum. Een tweede opleidingscentrum wordt momenteel
opgezet aan de universiteit van Lyon, maar het daar te behalen diploma is door
het ministerie van Binnenlandse Zaken nog niet toepasselijk verklaard voor
de functie van gemeentearchivaris. Ten aanzien van de nascholing bieden di
verse instanties mogelijkheden, waarbij vooral behoefte blijkt te bestaan aan
cursussen op het gebied van de informatica.
L. Gidlöf uit Stockholm behandelde de gemeentearchieven in de Scandina
vische landen. Overal zijn de lokale overheden zelf verantwoordelijk voor hun
archieven. In Finland en IJsland is reeds een speciale archiefwet tot stand ge-
268
Een blik in de als vergaderzaal ingerichte studiezaal.
komen, respectievelijk in 1981 en 1985, in Zweden behandelt het parlement
een ontwerp in mei 1990, terwijl men in Noorwegen en Denemarken nog niet
verder is dan het maken van plannen voor een dergelijke wet. Dat wil niet zeg
gen dat er helemaal niets is geregeld: de gemeente- en provinciewetten bevat
ten bepalingen over het beheer van archieven. In Finland en Noorwegen is pro
vinciaal toezicht geregeld. In alle hier behandelde landen komt inbewaringgeving
door gemeenten aan rijks- of provinciearchieven voor, terwijl dergelijke in
stellingen tevens een adviesfunctie vervullen. Evenals elders ziet men zich in
Scandinavië meer en meer geplaatst voor de taak de overheid te assisteren bij
het selecteren en vernietigen van archieven voor de overbrenging. Omdat een
archiefdienst als verlengstuk van de administratie vaak onmisbaar is, hoopt
men langs die weg ook de middelen te krijgen om de culturele functies, door
de overheid veelal miskend, beter te kunnen gaan vervullen. Samenwerking
op archiefgebied tussen gemeenten en andere plaatselijke of regionale bestuurs
organen begint overal van de grond te komen, behalve in Denemarken, waar
archieven een strikt lokaal karakter dragen. Vaak worden zij zelfs beheerd door
particuliere instanties, hetgeen wel het plaatselijke historische onderzoek ten
goede komt, maar niet de controle en de eenheid van beleid.
Één van die Scandinavische streekarchieven werd belicht door C.J. Harris
van het intergemeentelijk archief Hordaland in Bergen. Dergelijke instellin
gen worden thans in heel Noorwegen gevestigd, gefinancierd door de deelne
mende gemeenten naar rato van hun inwonertal. Veelal zijn zij gehuisvest in
het regionale staatsarchief. Het is niet de bedoeling dat archieven in depot wor
den genomen, maar slechts dat zij worden bewerkt en voor zover nodig ge
restaureerd. Alleen materiaal dat privacy-gevoelig is, wordt hier wel eens ge-
269
