Bespreking van boeken
Archief en archivaris in Vlaams perspectief
a. vandewalle (red.), Het profiel van het Vlaamse gemeentearchief en zijn
archivaris: handelingen van de studiedag van 9 september 1988
Antwerpen: Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek Archief en Documentatie
wezen, 1989, 130 pagina's, isbn 72679059.
Niet alleen in Nederland wordt met smart op een nieuwe Archiefwet gewacht,
ook in België is het totstandkomen van nieuwe wettelijke bepalingen een vuri
ge wens van de archivarissen. Dit kwam weer eens tot uiting op een studiedag
van onze Vlaamse collega's. Deze dag werd georganiseerd naar aanleiding van
een archiefenquête die tevoren naar alle Vlaamse gemeentebesturen met een ar
chivaris in dienst was gestuurd. Het doel was een algemeen bestandsoverzicht
van de archieven in Vlaanderen en tweetalig Brussel te krijgen, zodat op de be
staande problemen beter ingespeeld zou kunnen worden.
Een viertal onderdelen kwam in de enquête uitgebreid aan de orde:
gebouwen, uitrusting en financiële middelen
personeelsbezetting, opleiding en positie van het archief binnen het gemeente
lijk apparaat
inhoud: welke archieven en verzamelingen zijn er en welke bevoegdheden heeft
de archivaris ten aanzien van het beheer van dynamische archieven?
publieksactiviteiten: leeszaal, correspondentie, tentoonstellingen etc.
De resultaten van de enquête - 38 gemeenten reageerden - werden door een vier
tal sprekers op basis van de inwonertallen geanalyseerd. Hiervan is nu, te za-
men met de oorspronkelijke vragen en de bewerkte gegevens, de bovengenoemde
bundel verschenen.
Met behulp van de resultaten hoopte men een profiel te krijgen van het Vlaam
se gemeentearchief en zijn archivaris om zodoende tot een betere omschrijving
van de taakopdracht voor de gemeentearchivaris en een beter wettelijk kader
te komen. De resultaten geven enerzijds een aardig overzicht van het Vlaamse
archiefwezen, anderzijds zijn de gegevens en de conclusies beperkt en enigs
zins voorspelbaar. Er laat zich moeilijk een algemene tendens uit destilleren.
Het is namelijk niet zo dat grote gemeenten het per sé beter doen of over meer
voorzieningen beschikken. Kleine gemeenten bezitten soms goed personeel en
prima voorzieningen.
In het algemeen bleek wel dat het met de gebouwen en de klimaatbeheersing
van de archiefruimten slecht gesteld is. De beschikbare depotruimte is meestal
te klein en onvoldoende uitgerust. Nemen we in ogenschouw dat gemiddeld per
186
hoofd van de bevolking van de betrokken gemeenten ongeveer 30 cent wordt
uitgegeven, dan hoeft ons dat niet te verbazen. In Noord-Brabant geven (ge
centraliseerde) streekarchieven al snel het tienvoudige uit. Om over gemeente
lijke archiefdiensten nog maar te zwijgen.
In de personeelssituatie zijn ook grote verschillen te onderkennen, evenals
in de ter beschikking staande budgetten, maar in het algemeen is de formatie
te klein en wordt er veel gebruik gemaakt van tijdelijke krachten. De perso
neelssituatie wordt gezien als het grootste probleem voor het goed functione
ren van de archieven. De archivarissen zijn vrijwel allen universitair geschool
den. Behalve als bijvak aan de universiteit bestaat er geen specifieke
archiefschool. Wèl worden er sinds kort stoomcursussen (van 25 uur!) archief
beheer voor gemeenteambtenaren gehouden. Mij dunkt een noodoplossing,
het gevaar dat gemeenten hiermee een goedkope oplossing voor het archief
krijgen, is wel erg groot.
De positie van de archivaris komt veelal met de Nederlandse situatie over
een: rechtstreeks onder b&w. Daarentegen is vrijwel nergens zijn inspectietaak
voor het dynamisch archief vastgelegd.
Ook in België zijn er bij de gemeenten problemen met de moderne buikarchie
ven. De vrees bestaat dat gemeenten de grote archiefstroom niet meer aankun
nen. Vrees bestaat er ook bij de rijksarchieven: wanneer gemeenten niet aan
hun archiefverplichtingen voldoen, moet het oud-archief in een rijksarchief
worden geplaatst. Aangezien dit in het verleden grootschalig is gebeurd, zit
ook deze dienst met de handen in het haar. Men is nu al niet meer in staat het
materiaal te verwerken. Het archiefwezen moet dan ook worden gedecentrali
seerd, hetgeen betekent dat gemeenten voor een eigen bewaarplaats moeten
zorgen, voorzien van een leeszaal en adequaat personeel. Daarom is aan het
einde van de bundel een motie van de deelnemers aan de studiedag opgeno
men waarin enkele stellingen zijn geponeerd die het gemeentelijke archiefbestel
een stevige en consistente basis moeten geven. Ik ben benieuwd naar het ver
volg: hoe zal een en ander door de politiek worden 'opgepakt'?
Al met al is er een waardevolle bundel tot stand gekomen, een document
waarin het Vlaamse archiefwezen staat beschreven en geanalyseerd. Hoewel
het bij lezing duidelijk wordt hoe verwend we in Nederland veelal zijn en hoe
blij men mag zijn met de vigerende regelgeving, er kan niettemin nog het nodi
ge van worden opgestoken.
P. J. Margry
Adel
De Nederlandse adel, Besluiten en wapenbeschrijvingen. 's-Gravenhage, sdu
1989/92,50
In 1989 vierde de Hoge Raad van Adel zijn 175-jarig bestaan en daarvan wilde
dit eerbiedwaardig Hoge College van Staat blijk geven door een publikatie over
de Nederlandse adel. Het is inhoudelijk een keurig verzorgd boekwerk gewor-
187
