verhoging van de opslagcapaciteit is dit systeem per 1 juli 1987 vervangen door
een System 6/750. Het Bundesarchiv beschikt verder over personal compu
ters, die voor tekstverwerking en de financiële administratie gebruikt worden.
De hoogste prioriteit binnen alle projecten wordt al sinds geruime tijd gege
ven aan akabda, het geautomatiseerde bewerkingsprogramma voor departe
mentale dossiers in het semi-statische archief, dat ook verreweg de meeste ver
werkingscapaciteit in beslag neemt. Dit project is in 1985 op de Archivtag in
Hannover uitvoerig beschreven (zie Der Archivar 39 (1986), 28-30). Als aan
vulling daarop zij vermeld, dat inmiddels de eerste inventaris (bestand b 153
- Bundesministerium für Familie und Jugend) gereed is. Met akabda worden
met name twee doeleinden nagestreefd: enerzijds de bewaking van bewaarter
mijnen en controle op bestanden in het semi-statische archief, anderzijds de
vervaardiging van inventarissen.
Op het ogenblik wordt gewerkt aan een uitbreiding van de toepassing van
de computer in het Bundesarchivwaarbij vooral ook de buitendiensten meer
aandacht zullen krijgen. Er wordt naar gestreefd iedere werkplek toegang te
verschaffen tot de computer. Aansluitingen op een rekencentrum zijn in de
staatsarchieven van Nedersaksen, Noordrijn-Westfalen, Hessen en Sleeswijk-
Holstein ontwikkeld dan wel aangepast.
De archiefdienst van Nedersaksen is als eerste op de voorgrond getreden met
een gesloten systeem voor archiefbeschrijving en bijbehorende verwerking tot
een inventaris. Het programma met de fraaie en gemakkelijk te onthouden
afkorting aida mag in zijn principes bekend worden verondersteld. Technisch
gezien stoelt het op de samenwerking met het rekencentrum van het Landes-
verwaltungsamt in Hannover; de afzonderlijke archieven maken gebruik van
lijnen die primair bedoeld zijn voor gebruik door het kadaster. Het systeem
aida is in zijn programmatuur voortdurend verder ontwikkeld. Dit betreft bij
voorbeeld de toepassing van kapitalen en onderkastletters, de volledige alfa
betisering van de index en verdere wijzigingen in de indexvelden, die nu naar
behoefte toegekend kunnen worden.
Het programma aida is in 1987 ook door de archiefdienst van Sleeswijk-
Holstein in gebruik genomen en draait daar na een zekere aanpassing onder
de naam aida-sh.
In Noordrijn-Westfalen vond de toepassing van de computer haar begin in de
indicering achteraf van inventarissen. Daartoe werd een programma ontwik
keld, dat op de grote computer van het nabij gelegen Landesamt für Daten-
verarbeitung und Statistik draait. De invoer van de gegevens is gedecentrali
seerd (via terminals of personal computers). Alle opgeslagen bestanden blijven
onbeperkt ter beschikking.
Naast het indiceringsprogramma is onder de naam druse in het
Hauptstaatsarchiv Düsseldorf een programma ontwikkeld voor de ontsluiting
van drukwerk en officiële publikaties, waarvan de modulaire opbouw tot basis
geworden is voor vele andere toepassingsgebieden. Zo is daaruit in de laatste
jaren een reeks toepassingen voor inventarisatie van eenvoudig gestructureer
de dossierarchieven ontwikkeld. Deze toepassingen zijn doorgaans oplossin
gen voor incidentele problemen, waar niet het gehele arsenaal aan inventarisa-
338
tietechnieken aan te pas hoeft te komen. De programma's hebben als kenmer
kende achtergrond dat een tekstverwerkingssysteem (in het geval van het
Hauptstaatsarchiv het iBM-systeem script) meedraait.
Als bijzondere toepassing is op het ogenblik de inventarisatie van de dos
siers van het Reichskammergericht het vermelden waard. De inventarisatie ge
schiedt rechtstreeks met behulp van personal computers; de uitdraai via een
laserprinter is zonder meer geschikt als moederbladen voor offsetdruk.
Het Hauptstaatsarchiv Hessen heeft bij de verwezenlijking van zijn nieuwbouw
al direct op grote schaal met de computerisering rekening gehouden en kan
- na ruim een jaar voluit draaien - overtuigende resultaten laten zien. De be
langrijkste toepassing is de documentatie van de ontsluitingsgegevens, zowel
door de vervaardiging van inventarissen als door de directe opvraagmogelijk-
heid op het beeldscherm. Verder ondersteunt de computer de tekstverwerking
(correspondentie, publikaties, catalogi enzovoort) en het algemene beheer van
archieven en dienst (bezoekersregistratie, uitleenadministratie, gegevens over
nadere toegangen, depotbeheer, werkplaatsen, gegevens van leden van com
missies en verenigingen, verkoop van boeken, statistieken enzovoort).
Met betrekking tot de organisatie van de dienst wordt er prijs op gesteld de
aanwezige structuur zo veel mogelijk te behouden. In de dagelijkse praktijk
moet iedere archivaris zijn eigen terminal krijgen en op zijn werkplek alle in
het totale systeem beschikbare toepassingen kunnen gebruiken.
De ontwikkeling van microcomputer-toepassingen voor archieven is vooral
ter hand genomen door de archiefdienst van Baden-Württemberg, die onder
het acronym midosa (Mikrocomputer-unterstütztes Informations- und Doku-
mentationssystem für Archive) een programma heeft ontwikkeld, dat sinds bijna
twee jaar met overtuigende resultaten draait.
Naast het centrale systeem van de Landesarchivdirektion zijn sinds november
1986 bij het Staatsarchiv Ludwigsburg en de Landesarchivdirektion, sinds ja
nuari 1987 bij het Generallandesarchiv Karlsruhe en sinds mei 1987 bij het
Hauptstaatsarchiv Stuttgart decentrale systemen in gebruik. Al sinds herfst
1985 worden bij wijze van proef met een cp/m-80 systeem aan het Hauptstaats
archiv Stuttgart in het kader van een bijzondere toepassing emigrantendos
siers ingevoerd. Per 30 september 1988 was de stand 71.602 gegevensblokken,
wat neerkomt op ongeveer 70.000 dossiers en een indruk geeft van de kracht
van het systeem.
Het programma midosa is naar verhouding eenvoudig overdraagbaar en
kan daardoor op veel plaatsen ingezet worden. Intussen bestaan er ook ande
re, commerciële programma's. Het ziet er naar uit dat men bij de staatsarchie
ven in het zuiden van de Bondsrepubliek naar deze programma's neigt. De sterke
prijsdaling van de personal computers in de laatste jaren, de gelijktijdige toe
name van de geheugencapaciteit en het interessante aanbod aan software ma
ken de personal computer tot een zeer geschikte eerste stap in de computerise
ring van het archief. De wellicht nog enkele jaren geleden bestaande noodzaak
tot grote, gecentraliseerde systemen heeft moeten wijken voor de
comfortabelere - maar voor de eenheid in de aanpak bij grote archiefdiensten
ook gevaarlijke-individuele personal computer.
339
