kan niet gezegd worden van het archiefbestand van na 1850. Op dit moment
heeft men te dien aanzien alleen een plaatsingslijst van het archief van Gede
puteerde Staten als 'toegang', de inventaris is in bewerking. Voorts is de hui
dige rubricering, die destijds door de provincie zelf is aangebracht, niet dus
danig dat een snelle en efficiënte werkwijze mogelijk is.
Als conclusie kan ik stellen dat alleen een onderzoek over de periode tot 1850
hier enige zin heeft. De kans van slagen van een studie over een onderwerp
uit de periode na 1850 is min of meer afhankelijk van het toeval.
Zuid-Holland
Nog voor ik een steekproef had genomen werd mij reeds zeer duidelijk te
verstaan gegeven dat het archief van Gedeputeerde Staten hier uitzonderlijk
slecht toegankelijk is. Na een aantal steekproeven kon ik de voorgaande me
ning alleen maar volmondig beamen.
De indices ontbreken in groten getale-de laatste index betreft het jaar
1869— besluiten, op een bepaalde datum genomen, zitten volkomen door el
kaar en andere besluiten, die volgens de index niet vernietigd zijn, kan men
überhaupt niet terugvinden.
Als het enigszins kan moet men een onderzoek hier-hoe klein ook
-vermijden; want stukken, die men zoekt, zijn in dit archief alleen op goed
geluk te vinden.
Noord-Brabant
In dit archief is een verbaalstelsel gehanteerd, doch dit wijkt op twee pun
ten van het normale systeem af. Ten eerste heeft men naast het verbaalstelsel
ook nog enige rubrieken gevormd10 en ten tweede heeft men de bijlagen bij
een bepaald besluit afgezonderd van de door Gedeputeerde Staten genomen
besluiten zelf.
De omvang van het archiefmateriaal vertoont hetzelfde beeld als dat van
de meeste andere archieven; voor wat betreft de periode tot 1850 is alles volle
dig bewaard gebleven en stukken, binnengekomen na 1850, zijn op grote schaal
vernietigd.
De toegankelijkheid van het archief Iaat te wensen over. Wil men bijvoor
beeld een bepaalde zaak reconstrueren, dan moet men - om het betreffende
besluit van Gedeputeerde Staten te kunnen vinden - de indices en de daarbij
behorende netnotulen raadplegen. Wil men de bijlagen bij het betreffende
besluit terugvinden, dan heeft men de agenda's nodig, omdat de bijlagen op
volgorde van binnenkomst zijn gerangschikt. Op deze wijze wordt het zoekwerk
een wel erg tijdrovend karwei.
Conclusie: op zich kan men hier-zeker als het over een periode vóór 1850
gaat - goed onderzoek verrichten. Maar 'even' een zaak raadplegen is er niet bij.
216
Conclusies
Uit het voorgaande betoog is gebleken dat de toegankelijkheid van de
negentiende-eeuwse archieven van Gedeputeerde Staten in het algemeen rede
lijk tot goed is. De hoofdoorzaken hiervan zijn dat de meeste archieven van
Gedeputeerde Staten zijn geordend volgens een verbaalstelsel en dat de daar
bij per jaar opgemaakte indices nog aanwezig zijn. Een verbaalstelsel in com
binatie met indices geeft een zeer overzichtelijke weergave van de door Gede
puteerde Staten genomen besluiten, terwijl men met name specifieke besluiten
snel kan vinden en raadplegen.
De meest directe toegang tot een archief van Gedeputeerde Staten - de toe
gang, die zich in de studiezaal van een rijksarchiefbewaarplaats bevindt-is
meestal niet veel meer dan een plaatsingslijst. Alleen het Rijksarchief van Dren
the vormt hierop een gunstige uitzondering: hier is in de studiezaal een gedrukte
inventaris van het archief van Gedeputeerde Staten aanwezig. In de rijksar
chieven van Friesland, Noord-Holland en Overijssel is men bezig met een
(her)inventarisatie van de archieven van Gedeputeerde Staten, maar deze pro
jecten zullen nog een aantal jaren in beslag nemen. De toegang op het Rijks
archief van Gelderland is gerubriceerd volgens de UDC-code; met enige goede
wil kan men dit als een inventaris kwalificeren, maar overzichtelijk kan het
niet genoemd worden.
In het algemeen kan men dus stellen dat men pas in en met een archief van
Gedeputeerde Staten kan gaan werken, indien men de indices via de plaat
singslijst heeft opgevraagd.
Ten tweede is gebleken dat men in het algemeen met betrekking tot stukken
uit de periode na 1850 een vernietigingsbeleid heeft gevoerd. Dit hangt direct
samen met de inwerkingtreding van de Provinciale Wet;11 zij vormde een aan
leiding om de enorme hoeveelheid papier 'op te schonen'.12 Verder kan men
alleen maar zeggen dat er veel vernietigd is. Wil men als archiefgebruiker een
goed inzicht in het vernietigingsbeleid krijgen, dan is daarvoor specifiek on
derzoek noodzakelijk. Met betrekking tot een onderwerp uit de periode na 1850
kan men het beste een aantal steekproeven nemen - eventueel in verscheidene
archieven, indien het een onderwerp betreft, dat ook elders geregeld
voorkwam - om te kijken of men met enige kans op succes een onderzoek te
dier zake kan verrichten.
Tenslotte kan gezegd worden dat twee factoren een grote invloed hebben
op de toegankelijkheid van de archieven van Gedeputeerde Staten, te weten:
de bestuurlijke structuur van een provincie
het al dan niet wisselen van ordeningssysteem.
Hoe gecompliceerder de bestuurlijke structuur van een provincie is - de com
plexiteit is onder andere afhankelijk van de grootte van het grondgebied van
een provincie en het aantal door de provincie te verrichten taken - hoe kleiner
de kans dat een archief overzichtelijk geordend is. Vergelijk het archief van
Zuid-Holland maar eens met dat van Drenthe. Tevens worden de handschrif
ten, die in de archiefstukken voorkomen, slordiger naarmate een provincie gro
ter was en meer taken te vervullen had. Het tussentijds wisselen van een archi
veringssysteem komt een ordelijk beheer meestal niet ten goede in die zin, dat
217
