ven. Het is vrijwel compleet overgeleverd en 'omdat in ieder geval één school-
archief volledig bewaard zou moeten blijven' is bij de inventarisatie vrijwel niets
vernietigd. Men treft er stukken aan over de bouw, het schoolmeubilair, de
schoolprestaties van de leerlingen, de schoolexamens en het ook al in de 19e
eeuw gesignaleerde probleem van de huiswerkbelasting. De vrijetijdsbesteding
in schoolverband is aan de orde bij de archieven van een aantal leerlingenvere-
nigingen, zoals een reciteergezelschap, een gymnastiekvereniging en een ver
eniging voor 'natte his'.
De inventaris telt 86 bladzijden, gestoken in het fraaie nieuwe jasje van het
Groninger Rijksarchief, en is voorzien van een informatieve inleiding. De prijs
bedraagt ƒ16,—.
a. pietersma, Inventaris van de archieven van de Groninger Maatschappij van
Landbouw, haar voorgangsters, afdelingen en dochterinstellingen 1837-1969
(1984). Groningen, 1987. Publikaties van het Rijksarchief in Groningen 2.
In 1837 vond in het Groningse Onderdendam de oprichting plaats van de oudste
nog bestaande provinciale landbouwvereniging in ons land, het Genootschap
ter Bevordering der Nijverheid. Na enkele naamsveranderingen en fusies ont
stond hieruit in 1917 de Groninger Maatschappij van Landbouw. In 1987 werd
het 150-jarig jubileum met verve gevierd, onder meer met de uitgave van een
herdenkingspostzegel. Hierop prijken de handtekeningen van de drie oprich
ters van 'Nieverhaid', afkomstig uit een zich in het archief bevindend ledenre-
gister. Het in de inventaris opgenomen conglomeraat bevat naast het hoofd
archief ook de archieven van een dertigtal plaatselijke afdelingen - bijvoorbeeld
Leens, opgericht in 1841 en daarmee de oudste plaatselijke landbouwvereni
ging van ons land - en een aantal dochterinstellingen als de Vereeniging voor
Hooger Landbouwonderwijs, de Vereniging tot Exploitatie van Proefboerde-
rijen, de Vereeniging tot bevordering van nijverheidsonderwijs voor meisjes
op het platteland en de verenigingen van landbouwwerkgevers. Het hoofdar
chief vertoont tot 1878 grote lacunes, maar de aanwezigheid van de afdelings
archieven en het feit dat vanaf 1837 uitgebreide jaarverslagen in druk werden
uitgegeven, maakt dit gemis niet al te smartelijk. De 2000 inventarisnummers
weerspiegelen de belangrijke rol die de georganiseerde landbouw in de provin
cie Groningen heeft ingenomen. Te denken valt aan de modernisering van de
landbouw (drainage, gebruik van nieuwe kunstmeststoffen, zaadselectie, nieuwe
fokmethoden, landbouwboekhouding en dergelijke), maar ook aan de eman
cipatie van het platteland (bevordering van landbouw- en landbouwhuishoud-
onderwijs, aanleg van spoor- en tramlijnen en dergelijke).
De inventaris telt 231 bladzijden en is voorzien van een uitgebreide inleiding
over de geschiedenis van het Groningse landbouwverenigingsleven en een in
dex. Prijs ƒ25,
378
J. bos en w. j. kuppers, Inventaris van het archief van het Huis Mensinghe te
Roden (1376-1952), Assen, 1986.
Met het verschijnen van deze inventaris zijn nu alle in het Rijksarchief in Drenthe
berustende huisarchieven voor onderzoek opengelegd. De eerste vermelding
van het huis Mensinghe dateert uit 1381, het oudste stuk (1376) maakt deel
uit van het al eerder afzonderlijke geïnventariseerde, gedeponeerde archief van
het huis te Peize. Het eerste gedeelte van het archief - waarvan ons de omvang
overigens wordt onthouden-is na de overdracht in 1880 namelijk over ver
schillende bestaande archieven verdeeld. Een werkgelegenheidsbevorderende
handeling, maar het heeft de inventarisatoren voor tal van archivistische puz
zels geplaatst. Het tweede gedeelte kwam na een omzwerving via Kampen in
1957 in Assen tot rust. Helaas niet voorgoed. Omdat het Rijksarchief de in
ventarisatie niet binnen de gestelde termijn kon uitvoeren, werd het archief
door de eigenaren teruggenomen en kon het in 1981 alleen door aankoop op
nieuw verworven worden. Een in Nederland gelukkig zeldzaam fenomeen.
Het huisarchief bestaat in feite uit de archieven van twee families-bewoners,
Ellents en Kymmell. In 1764 werd Mensinge gekocht door Coenraad Wolter
Ellents, nadat het van 1485-1720 in bezit was geweest van het bekende Gro
ningse geslacht Van Ewsum. Deze laatste familie heeft overigens in het archief
vrijwel geen sporen nagelaten. In 1818 erfde Jan Wilmson Kymmell het huis
van zijn oom Coenraad Wolter. Zowel leden van de familie Ellents als van
de famili'e Kymmell oefenden belangrijke bestuurlijke en financiële ambten
uit, waardoor het archief van groot belang is voor de geschiedenis van de pro
vincie Drenthe. Deze archivalia vindt men uiteraard in de rubriek stukken van
persoonlijke aard. Minder omvangrijk is de rubriek stukken van zakelijke aard.
Omdat aan Mensinge geen heerlijke rechten waren verbonden - het huis miste
zelfs een tijdlang het recht 'van havezate' - heeft deze rubriek betrekking op
het beheer van eigendommen. Deze waren verspreid over de gehele provincie.
Het zeer gedetailleerde inventarisschema, een serie genealogische tabellen
en indices op persoonsnamen en geografische namen zullen veel zoekwerk voor
komen. De inleiding is beknopt, maar bevat dan ook goed gedoseerde infor
matie.
Ook Drenthe verblijdt ons met een zeer verzorgd omslag, waarvan de zij-
flap echter weinig functioneel lijkt. Omvang 277 blz. Prijs ƒ27,50.
E. p. de booy, Inventaris van het archief van de familie De Beaufort 1556-1979.
Utrecht, 1985. Utrechtse inventarisreeks 53.
In deze inventaris heeft mevrouw De Booy de beschrijvingen samengebracht
van diverse archiefonderdelen, die in gedeelten naar het Rijksarchief in Utrecht
zijn overgebracht, maar zich door de onderlinge samenhang als een geheel la
ten beschrijven. Het zo gevormde archief is een vrij volledige neerslag van de
geschiedenis van de uit Frankrijk afkomstige familie, die zich in 1595 in Zeeuws-
Vlaanderen vestigde en in de loop van de achttiende eeuw in het Utrechtse te
recht kwam. De inventaris is volgens de inmiddels veelvuldig toegepaste orde
ningscriteria opgebouwd; stukken van persoonlijke aard (waaronder die van
379
