ker gezien de enorme hoeveelheid overheidsarchief die nog voor overname in
aanmerking komt. Voor de Rijksarchiefdienst is berekend dat deze hoeveel
heid over de jaren 1930-1985 418 kilometer bedraagt.6 Dit artikel beoogt ideeën
en informatie aan te reiken die mede als basis kunnen dienen voor het formu
leren van een acquisitiebeleid voor bedrijfsarchieven.
1
Achtergronden van de problematiek
1 1 Het begrip bedrijf
Een bedrijf of bedrijfshuishouding is een min of meer zelfstandige organisa
tie, een economisch-technisch-organisatorische eenheid, die producten voort
brengt en/of diensten verleent aan mensen of organisaties in de maatschappij
De relatie met de maatschappij komt tot stand via de markt of op overheids
voorschrift. Onder deze omschrijving vallen zowel overheids- als particuliere
bedrijven.7 Voor de (semi-)overheidsbedrijven staat de levering van voor de
maatschappij essentiële goederen of diensten voorop (nutsbedrijven). De meeste
van deze bedrijven vallen onder de werking van de Archiefwet, of zullen dat
in de nabije toekomst gaan doen. Om die reden zijn ze bij dit onderzoek bui
ten beschouwing gelaten. Particuliere bedrijven zijn meestal organisaties met
een zuiver economisch doel: het maken van winst om daardoor de continuïteit
te waarborgen. Soms is het winstoogmerk gecombineerd met sociale doelstel
lingen (vele coöperaties).
Kenmerkend voor bedrijven is, dat ze in tijd, juridische vorm, locatie en
economische activiteit aan voortdurende verandering onderhevig zijn, zeker
in vergelijking met de overheid of andersoortige particuliere instellingen, bij
voorbeeld kerken. Een bedrijf kent een start en een opheffing. Het begint'een-
voudig als feitelijke activiteit, later in de tijd meestal in een of andere juridi
sche vorm (firma, nv, bv en dergelijke) en eindigt door opheffing of
faillissement. Vaak ontplooit een bedrijf in de loop van zijn bestaan zowel ge
lijktijdig als opeenvolgend een breed scala van onderling soms sterk wisselen
de economische activiteiten. Het kan zijn werkzaamheden naar andere secto
ren uitbreiden of door verwerving van of fusie met een ander bedrijf veranderen
van een bedrijf met enkelvoudige economische activiteit in een bedrijf dat op
diverse terreinen van de markt actief is. Een veel voorkomende combinatie is
productie en handel. Omgekeerde processen komen overigens ook voor.8
Deze veranderingen voltrekken zich per regio en branche in een verschillend
tempo. Het veilig stellen van informatie over deze ontwikkelingen is een eerste,
zij het nog uitermate abstracte richtlijn voor het acquisitiebeleid.
1 2 Het bedrijfsarchief
In de archivistische theorie levert het begrip bedrijfsarchief geen bijzondere
problemen op.9 Maar uit welke bestanddelen bestaat een bedrijfsarchief nu
m de praktijk? Kan men bij de acquisitie uitgaan van een checklistzijn er ideale
normen van volledigheid?10 Vorm en omvang van bedrijfsarchieven vertonen
vaak geweldige verschillen. Tal van factoren zijn hierop van invloed geweest:
Turfstrooiselfabriek teHoogeveen van deN. V. Griendtsveen Turfstrooisel Maatschap
pij, circa 1909.
Foto: Drents Museum, Assen.
Soc An'"' M I 'ci-devant YV. A.Scliollvii.établie a (iroililHjUe Hollande)
lourbièros 2'K)0 I ledares a KUl/HCM Ut ven 1 Province Drenl-he (Hollande I
IVibriijue I.il'ièro h I'oiisskto«ie Tourlu».
Depóts a Klazienaveen.Grontngue e
Adresse pour Télégrammes. par- chemm de Per'"c
..Klazienaveen"-GnoningueiMoiiande.i dela garfde Oedemsv
Telephone Intere N$66l
Afbeelding van de Maatschappij Klazienaveen, eigendom van W.A. Scholten te
Groningen, als briefhoofd, circa 1920. (Rijksarchief in Drenthe)
omvang en juridische vorm van de onderneming, de ontwikkeling van de be
drijfsorganisatie en de administratieve procedures, de gebruikte informatie
dragers en uiteraard het in de loop van de jaren gevoerde beheer. Tevens
kan het voor het archief nogal verschil uitmaken of de onderneming goederen
dan wel diensten produceerde. In het laatste geval vindt men vaak meer van
het 'product' (denk aan de financiële dienstverlening van banken) in het ar
chief terug dan in het eerste.11
De selectieproblemen zijn het grootst bij archieven van jongere en grotere
109
