Conservering
en restauratie m
sprekers ieder op hun eigen wijze een helder licht lieten schijnen op de Belgi
sche archiefsituatie, die toch wel beduidend slechter is dan in Nederland. De
middag werd besteed in het Centrum voor de praktische bestudering van de
hulpwetenschappen voor de geschiedenis, vooralsnog beperkt tot de onderde
len sigillistiek, diplomatiek, heraldiek en cartografie. Aan elk van deze onder
delen is een permanente expositie gewijd, die op enthousiaste en enthousiasme
rende wijze aan ons werd voorgesteld door een medewerkster van de pas
opgerichte educatieve dienst van het Algemeen Rijksarchief. Een ieder die te
Brussel komt zij een bezoek aan de Miniemenstraat aanbevolen.
Het tweede gedeelte van de middag werd doorgebracht bij de afdeling Histo
rische Archieven van de eg. Ook hier veel aandacht voor de problematiek van
de overbrenging van de administratie naar de archiefdienst. Die overbrenging
wordt binnen de EG-instellingen nog gecompliceerd door de grote verschillen
in archieftraditie in de onderscheiden landen.
De vierde dag tenslotte voerde ons naar Beveren, onder de rook van Ant
werpen. Het departementshoofd van het tussendepot aldaar, dr. Rombouts,
gaf een klare uiteenzetting over de filosofie van het fenomeen tussendepot,
alsmede een verklaring voor het feit dat te Beveren eigenlijk meer van een hulp
depot dan van een tussendepot gesproken moet worden. Opnieuw dook het
probleem op hoe de administratie zover te krijgen dat men regelmatig en góed
afvoert. De laatste instelling die bezocht werd was het Archief en Museum voor
het Vlaams Cultuurleven. Dit amvc, gehuisvest in een pand aan de Minder
broederstraat te Antwerpen, bezit een uitgebreide verzameling documentatie
en persoonlijke archieven met betrekking tot het Vlaamse cultuurleven in de
breedste zin van het woord. Vanzelfsprekend vormt de Vlaamse Beweging een
zwaartepunt in de collectie. Het bezoek aan de verschillende depots maakte
veel enthousiasme los onder de reisgenoten, ondanks enige archivistische hui
ver voor de manier waarop bijvoorbeeld persoonlijke archieven werden uit
gesplitst naar materiële vorm.
Als deze reis iets duidelijk heeft gemaakt, dan is het wel het belang van een
goed afgebakende verdeling tussen administratie en archiefdienst, van goede
opleidingen in archiefverzorging in de administratieve fase én het belang van
goede samenwerking tussen archivarissen onderling. Het zijn zaken die in the
orie natuurlijk absoluut niet ter discussie staan, maar die in de (internationa
le) praktijk lang niet overal met die theorie in overeenstemming zijn. Zich dat
te realiseren kan soms buitengewoon heilzaam zijn.
R. J. Wols
62
G. de Bruin en T. Steemers
Massa-ontzuring
Van alle kanten wordt aandacht besteed aan massaconservering van archief-
en bibliotheekbestanden. Eén van de systemen die de afgelopen jaren nogal wat
opzien gebaard heeft, is de methode van de Library of Congress in Amerika:
het ontzuren met diethyl zink.
Volgens de verslaggeving hierover was deze methode op weg een regelrecht
succes te worden. Het is dan ook verbazingwekkend dat in de meest recente
publikaties een dringend beroep gedaan wordt op de Library of Congress om
er maar mee op te houden. In het verleden schijnt van een zeer gekleurde ver
slaggeving sprake te zijn geweest. Uit de werkelijke feiten blijkt dat de metho
de niet alleen - zoals reeds bekend was - zeer gevaarlijk is, maar ook dat het
systeem niet optimaal functioneert. Dit betekent in de praktijk dat bij een ont-
zuringsproef met 5000 boeken ineens nog geen 50% ontzuurd bleek. Meer dan
de helft van de boeken was maar gedeeltelijk ontzuurd en een gedeelte hiervan
was na de behandeling zwaar beschadigd.
In de proeffabriek die gebouwd was op het terrein van het nasa Goddard
Space Flight Centre, waren vóór februari 1986 al twee branden en een explosie
geweest. De oorzaken hiervan zijn, voor zover ze bekend zijn, nooit gepubli
ceerd. In februari 1986 is de proeffabriek in opdracht van de nasa gesloopt.
Als reden hiervoor werd aangegeven de absoluut tekortschietende veiligheids
garanties die voor het systeem gegeven konden worden. Volgens de rapporten
van de nasa heeft het slopen van de proeffabriek een werkelijk grote explosie
voorkomen.
Een ander punt dat dit systeem als massaconserveringsmethode wat minder
bruikbaar maakte - het is al vaker naar voren gebracht - is het feit dat het pa
pier slechts ontzuurd wordt en niet ook verstevigd. Een niet raadpleegbaar boek
blijft ook na behandeling niet raadpleegbaar. Ondanks de geïnvesteerde elf en
een half miljoen dollar en de nogal optimistische stellingname van de Library
of Congress begint het er op te lijken dat de ontzuring met diethyl zink een ver
keerde afslag is op de weg naar massaconservering.
Een systeem dat wel een oplossing geeft voor het gelijktijdig ontzuren en ver
sterken van het papier is van prof. Otto Wachter van de National Bibliothek
in Wenen. Zoals mevrouw Hofenk de Graaff in het blad Open (12 december
1986) schrijft, lijkt deze methode perspectief te bieden.
63
