omdat zij in 1520 van hun wettige landsheer, de bisschop van Utrecht, afvie
len en de hertog van Gelre - overigens kortstondig - als hun nieuwe soeverein
inhuldigden. Zij zouden dat dus al in 1438 geworden kunnen zijn als hun het
afleggen van een eed niet bespaard was gebleven. Moeten we dan nu echter
niet veeleer Roodkaken heten, omdat we na deze onthulling met het schaam
rood op de kaken staan bij de ontdekking van zoveel malversatie?
Er valt ter verontschuldiging gelukkig wel wat te zeggen. Het was een leu
gentje om bestwil. Ik meen namelijk, dat het stapelrechtprivilege voor Zwolle
weliswaar berust op een vervalsing, maar uit de nood is geboren. Hier dan:
hongersnood.
En nu kom ik aan de kern van de zaak. Het gaat bij de twist tussen Kampen
en Zwolle over de vaart op de Overijsselse Vecht. Dat was destijds met het
Zwartewater, dat rechtstreeks toegang gaf tot de Zuiderzee, een uitstekende
en druk bevaren scheepvaartroute. Tot verdriet van Kampen werd die allengs
zelfs belangrijker dan de IJssel. Nu trof het zo, dat in 1438 de roggeoogst mislukt
was en er hongersnood dreigde. Zwolle richtte daarom op de Vecht en op het
Zwartewater wekenlang wachtposten in. Zij moesten zorgen, dat de rogge uit
sluitend naar Zwolle werd vervoerd. Zeer uitzonderlijk: de stad besteedde zelfs
een groot gedeelte van het totale jaarbudget aan het kopen van rogge. Dit ge
beurde omdat de prijs van rogge zo hoog was, dat anders vele Zwollenaren
van honger zouden sterven.
Bij de twist tussen Kampen en Zwolle ging het over de gewoonte of de ver
voerde artikelen al of niet naar Zwolle moesten worden gebracht. Welnu, het
ligt nogal voor de hand dat gewoonlijk de via de Vecht westwaarts vervoerde
artikelen langs Zwolle werden gevaren. De vraag is echter of er voor de Zwol
lenaren van destijds ook het recht bestond om te eisen dat alle over de Vecht
westwaarts gevoerde goederen in Zwolle ter markt moesten worden gebracht.
Want dat houdt immers het stapelrecht in. Dit nu was niet het geval. Wel had
Zwolle in 1404 het recht gekregen, dat iedereen, die met handelswaar over de
Regge en Vecht voer, in Zwolle tol moest betalen. Het is wellicht dit tolrecht
charter geweest, dat Zwolle de bisschop heeft getoond. Daarin staat echter niet,
dat de goederen ook in Zwolle ten verkoop moesten worden aangeboden.
In de middeleeuwen was het helemaal niet uitzonderlijk om, als er een recht
in de zin van een jarenlange gewoonte bestond, maar er was geen wettige basis
voor te vinden, die dan eenvoudig te scheppen. Men maakte dan alsnog een
desbetreffende akte op en liet die door een onbetwiste autoriteit bekrachtigen,
ongetwijfeld na veel geld en goede woorden.
Dat nu liet Zwolle de bisschop doen toen Zwolle hem op 24 oktober 1438
gastvrij en rijkelijk ontving'
Archiefbeheer in de praktijk
Op 7 oktober 1986 ontving mr. C. J. A. van Lede, voorzitter van het Verbond
van Nederlandse Ondernemingen, het eerste exemplaar van de zojuist versche
nen handleiding Archiefbeheer in de praktijk uit handen van de hoofdredak-
teur dr. F. C. J. Ketelaar. De inhoud van de handleiding is:
Van links naar rechts: A. J. M. den Teuling, F.C. J. Ketelaar, C. J. Avan Lede,
mw. I. Cochius (Samsom), A. van Giessel, mw. Y. Burki (Samsom).
Foto: Fotobureau Thuring bv, 's-Gravenhage.
archiefvorming
organisatie van het archiefwezen
archiefrecht
organisatie van het archiefbeheer
postbehandeling
ontsluiting van dynamische archieven
beschikbaar stellen
selectie en vernietiging
ontsluiting van (semi-)statische archieven
materiële verzorging
speciale collectie
overdracht
praktijkvoorbeelden
Waar zinvol is een onderscheid gemaakt tussen bedrijfsleven en overheid. Ar
chiefbeheer in de praktijk wordt samengesteld onder redaktie van dr. F. C. J. Ke
telaar, A. van Giesel en drs. A. J. M. den Teuling. Het wordt uitgegeven in
losbladige vorm en bestaat thans uit een opbergband met ruim 250 bladzij
den. Deze informatie zal door middel van aanvullingen worden uitgebreid en,
zodra nodig, geactualiseerd. De prijs is ƒ97,50, inclusief btw, exclusief
verzend- en administratiekosten. Het iSB-nummer is 90 6500 731 8.
351
350
