Behalve het inbewaringnemen van archieven van het eigen bestuur wordt er
naar gestreefd archieven van privaatrechtelijke aard op te nemen. Het is daar
bij een gewoon verschijnsel dat archieven of gedeelten ervan worden gekocht.
Verkoop door particuliere eigenaren van archiefstukken is in Engeland niet
ongewoon.
Huisarchieven die in ouderdom terug kunnen gaan tot de dertiende eeuw
worden op veilingen te koop aangeboden. De markt is willig, voornamelijk
veroorzaakt door de vraag uit de Verenigde Staten. Veel archiefdiensten hel
pen nolens volens dit kwaad in stand te houden. Het komt voor dat eigenaren
hun archief in bruikleen afstaan om het, nadat het is geïnventariseerd, na ver
loop van een aantal jaren weer terug te vragen en het vervolgens te verkopen.
In dit verband is het bestaan van de British Record Association het vermel
den waard. De vereniging is opgericht in 1932 en stelt zich onder meer ten doel
archiefbescheiden van allerlei aard en herkomst veilig te stellen. De vereniging
poogt te bemiddelen tussen archiefeigenaren en archiefdiensten. De vereniging
neemt daartoe een archief in bewaring, op voorwaarde dat het bij een archief
dienst komt te berusten. Na het geheel te hebben beschreven wordt de eige
naar geadviseerd welke archiefdienst het meest voor bewaring in aanmerking
komt. De vereniging heeft een eigen kantoor met bewaarplaats (ook hier: sub
standaard) in Londen. Heel opmerkelijk in het Engelse bestel is het feit dat
de vereniging een belangrijke subsidie ontvangt uit de schatkist, een erkenning
van het belang van het werk van de vereniging.
Inventarisatie en automatisering
Het gebruik van een computer bij het vervaardigen van indices en inventaris
sen moet nog beginnen. In heel Engeland wordt bij twee counties en drie uni
versiteiten een computer gebruikt om te indiceren. Wij meenden een beducht
heid te proeven om het aloude handwerk deels te vervangen door moderne
hulpmiddelen.
De door de archiefdiensten vervaardigde inventarissen vertonen grote ver
schillen met de Nederlandse inventaris. Bij de losse beschrijvingen komen we
lang niet altijd de bekende vijf elementen tegen in dezelfde volgorde als in Ne
derland. Heel vaak wordt aan de beschrijving van een bundel, deel of los stuk
een bloemlezing van de voornaamste inhoud ervan toegevoegd. De grondslag
voor de indeling van een archief vormen allerlei series bescheiden, gevormd
naar soort of inhoud, zonder acht te slaan op het organisch geheel van het ar
chief als zodanig. De inventaris van de Brighton Aquarium Company is bij
voorbeeld als volgt ingedeeld: notulen, rapporten, agenda's, algemene boek
houding, ontvangsten, lonen, registers, aandeelhouders, uitgaande brieven,
overeenkomsten, kranteknipsels, overzicht van tentoonstellingen, diversen. Elke
inventaris die wij onder ogen kregen kende een niet onbelangrijke rubriek va
rious. Niet geheel conform onze opvattingen dus.
Onze zegslieden verklaarden dat elke archiefdienst zo zijn eigen stijl en op
vattingen van inventariseren kent. Hier wreekt zich het feit dat tijdens de oplei
ding niet zoveel aandacht aan ordenen en beschrijvingen wordt besteed als in
Nederland. Welke kritiek men er ook op kan hebben, een feit is dat het inven
tariseren snel verloopt en dat de aldus ontstane produkten als gebruikersvrien-
delijk worden ervaren. De Society of Archivists poogt meer lijn te brengen in
de wijze van inventariseren en heeft eerder dit jaar een Manual of archival de-
scription van de hand van Michael Cook gepubliceerd.
Vrienden van het archief
Veel archiefdiensten hebben een geïnstitutionaliseerde vriendenkring die ac
tief steun verleent in de vorm van donaties, het doen van aankopen, het verle
nen van assistentie bij inventariseren tot zelfs het permanent detacheren van
een betaalde medewerker toe.
1*4 Conclusie
Het Engelse archieflandschap verschilt aanmerkelijk van het Nederlandse dat
een algemeen geldende archiefwet kent, die bescherming biedt aan archiefbe
scheiden en archivaris. Men acht het in Engeland niet gepast dat de centrale
regering inspectiebevoegdheden ten aanzien van de archiefbescheiden van de
counties bezit of dat de counties over dezelfde bevoegdheden beschikken ten
aanzien van de archieven van aan hen ondergeschikte organen.
Ons bezoek is van te korte duur geweest om de effecten van de verschillen
in bestuurlijke cultuur volledig naar waarde te kunnen schatten. Zoveel is ze
ker dat de omstandigheden - ook de financiële - waaronder onze Engelse col
lega's moeten werken niet gemakkelijk zijn, afhankelijk als zij zijn van de ad
ministratie die zij dienen.
2
Een kennismaking, door Marcia Zaaijer
Tijdens mijn opleiding tot middelbaar archiefambtenaar heb ik mij afgevraagd,
hoe men in Groot-Brittannië, het land dat mij boeit door zijn natuur, historie
en literatuur, omgaat met archiefmateriaal. Een schriftelijke introductie van
drs. J. P. Sigmond, directeur van de Rijksarchiefschool, leverde mij een uit
nodiging op van Miss Annette M. Kennett, city-archivist of de City of Chester
(N.W. England) om een week als vrijwilliger bij haar op het gemeente-archief
te komen werken. Ik heb afgelopen juli gaarne van deze uitnodiging gebruik
gemaakt.
Zoals de heer van der Vlis al opgemerkt heeft is het meest opvallende ver
schil met de Nederlandse situatie, dat men in Groot-Brittannië geen archief
wet heeft, al zijn er wel allerlei losse bepalingen betreffende archiefbeheer. De
belangrijkste overeenkomst is dat men ook daar mensen en geld te kort heeft
om alle idealen te bereiken. Vooral de behuizing van het gemeente-archief van
Chester laat de schrijnende toestand zien. Zowel de kantoren als de studiezaal
en depots zijn in de kelders van het stadhuis gevestigd. De kantoren (twee klei
ne ruimtes en een werkkamer voor de boekbinder) en de studiezaal krijgen nog
licht van buiten via hoog aangebrachte ramen en de studiezaal hèeft, door het
aflopen van het straatniveau buiten, een gelijkvloerse ingang voor het publiek.
De depots liggen verspreid door de kelders en hebben geen klimaatbeheersing.
Eén van de depots wordt gescheiden van de andere voor het archief gebruikte
322
323
