witte kozijnen, ramen, dakkapellen en kroonlijst, grijze pannenkap, witte ge
pleisterde binnenwanden, blanke grenehouten kolommen, balken en plafonds,
blanke eikehouten trappen, hardstenen halvloer, 'moderne' meubels, arma
turen en stoffering.
2-3 Depots
De depots bevatten de archieven, die de bestaansreden van het rijksarchief uit
maken. Onder nauwkeurig beheerste condities van temperatuur en luchtvoch
tigheid staan de documenten gerangschikt in stellingen met een schaplengte
tot circa 27 km op een vloeroppervlak dat bijna zo groot is als een voetbal
veld. De betonnen depots vullen de wallen in de westelijke helft van de citadel
van wachtgebouw bij de Zuidpoort tot ateliergebouw bij de Noordpoort, zo
dat ze een halve kring vormen om het hoofdgebouw, waar ze door een na
velstreng zijn verbonden.
Er zijn twee bouwlagen: één op het niveau van de begane grond van het hoofd
gebouw en één op het niveau van de kelder. De onderste bouwlaag, die een
aanzienlijk groter oppervlak heeft dan de bovenste, strekt zich gedeeltelijk uit
onder het maaiveld van het terreplein. De afwerking van aarde, gras en straat
werk van terreplein en wallen is op de depots voortgezet. De gangen die op
beide niveaus aan de binnenzijde van de halve kring de depots ontsluiten, heb
ben op enkele plaatsen kazemat-achtige raamopeningen in de taluds van de
wallen en halfcirkelvormige lichtkommen.
In de citadel ligt in de wallen en onder het terreplein een groter bouwvolume
verborgen dan er zich boven verheft. Toch zijn de depots, al vertonen ze zich
in de gedaante van een vestingwal, onmiskenbaar aanwezig. Waardoor? Door
de raamopeningen in de taluds? Door de navelstreng-verbinding van hoofd
gebouw en wal? Of door de steenachtige afwerking en de krachtige plastiek
van taluds en opritten van het walgedeelte, dat de achtergrond vormt van het
hoofdgebouw?
2-4 Beeldende kunst
Drie beeldende kunstprojecten onderstrepen de bedoelingen van de architec
tuur en voegen eigen waarden toe. Het schermachtige staketsel van alumini
um staven, dat door Peter Koorstra in het najaar van 1985 in de Zuidpoort
is uitgevoerd, dient een tweeledig doel. Enerzijds representeert dit object de
citadel, zoals eertijds de reeds lang verdwenen toren boven de poort, ander
zijds begeleidt het de bezoeker naar het centrum van de citadel, waar het mid
denplein mede gevormd wordt door de vier 'bomen' van de kunstenaar Heppe
de Moor. Deze dode en gekortwiekte bomen zullen langzaam vergaan, maar
hun afdruk achterlaten in de half-omhullende pylonen. De halve krans van
bomen, de levende en de dode, richt de aandacht op de voorgevel van het hoofd
gebouw.
Gaat de bezoeker door de toegangspoort, dan betreedt hij de centrale zui
lenhal. Tussen de zuilen ter weerszijden hangen de doeken van Guusje van den
Heuvel, aan beide zijden één. Deze doeken van kunstvezelstof met stiksels beel
den het thema 'veelheid en ordening' uit. Het doorschijnende materiaal licht
op door indirect daglicht aan de achterzijde.
364
3
Conclusie
Uit het voorafgaande blijkt, dat het nieuwe gebouw van het Rijksarchief in
Noord-Brabant een wel zeer afwijkend bouwmodel heeft en alleen al om die
reden moeilijk vergelijkbaar is met de 'traditionele' archiefgebouwen zoals die
na de Tweede Wereldoorlog in binnen- en buitenland zijn gerealiseerd.
Afgezien van de vormgeving en de beschikking over een eigen buiten- en
binnenterrein van 24 000 m2, dat in kantoortijd voor het publiek vrij toegan
kelijk is, rijst de vraag welke de meest specifieke elementen zijn van dit com
plex. Genoemd kunnen worden:
a de zeer fraaie ligging in een eigen door wallen omsloten stiltegebied aan de rand
van het stadscentrum met een ruime parkeeraccomodatie voor publiek en me
dewerkers
b de uitstekende mogelijkheden voor wetenschappelijk onderzoek: twee studie
zalen (79 plaatsen en 10 plaatsen in de hal), een collegezaal met volledig uitge
ruste filmkabine, twee projectgroepkamers met eigen depot voor zelfbediening
door universitaire werkgroepen, twee aansluitpunten op computersystemen el
ders door middel van een Telemixtelefoonapparaat met beeldscherm in een
van de projectgroepkamers en in een glazen kabine binnen de wetenschappe
lijke studiezaal
c de beveiliging tegen inbraak en brand door lexaan voorzetramen, een deursig
naleringssysteem en een tableau waarop een eventuele brandhaard onmiddel
lijk kan worden gelocaliseerd
d een beveiliging tegen wateroverlast in de bewaarplaatsen door zogenaamde wa
tersnuffelaars
e een door een computer bestuurde electronische controle op temperatuur en
relatieve vochtigheidsgraad in de bewaarplaatsen via een beeldscherm af te le
zen en bij te stellen
een volledige zonwering op alle ramen van studiezalen en werkkamers tenein
de de geringste mogelijkheid van een nadelige uv-straling op archiefstukken
uit te sluiten
g de beschikbaarheid van een tentoonstellingszaal op museaal niveau met de
potcondities en beveiligde vitrines, zodat archivalia en voorwerpen van geschie
denis en kunst kunnen worden geëxposeerd
h een volstrekt logische ordening van de publieksruimten rondom een centrale
hal als trefpunt van bezoekers en medewerkers
i een heldere indeling van het gebouw conform de afdelingsstructuur van een
rijksarchief in de provincie
j een concentratie van fotografisch en restauratieatelier in één afzonderlijk bouw
deel (op de wijze van de veel uitgebreidere voorzieningen op dit gebied en op
audiovisueel terrein in gebouw 7 van de vernieuwde gemeentelijke archiefdienst
van Amsterdam)
k de zeer gemakkelijke bereikbaarheid van terrein en publieksruimten voor in
validen
de zeer mooie eenheid van (Deens) meubilair in alle ruimten
m de uitstraling die van het gebouw uitgaat op bezoekers en medewerkers, waar
door de werksfeer gunstig wordt beïnvloed. Hiertoe draagt ook de voor het
publiek geschapen mogelijkheid om van de kantine gebruik te maken bij.
365
