als we op deze manier gezeur krijgen... verder laat ik iedereen afwijzen, nie
mand krijgt die dossiers meer te zien. Als je weet wat je er allemaal mee opra
kelt, het is oud zeer en wat bereik je ermee? Ze weten nu niet eens dat die stuk
ken er zijn, waarom zou je het dan oprakelen, als je het niet weet kun je er ook
geen hartzeer over hebben... Maar goed, de man ging gelukkig naar huis, hij
was blij met het gesprek, allebei waren ze dat. Eigenlijk heb ik namens het mi
nisterie een stukje maatschappelijk werk gedaan. Daarom heb ik er ook een
middag aan besteed, wat ik normaal niet doe, want daar heb ik geen tijd
voor...'"
Nu verwacht u misschien van mij dat ik de vrijmoedige hantering van de re
gels voor selectie en vernietiging van archiefbescheiden door het hoofd alge
mene secretarie van wvc ga bespreken. Ik zal dat niet doen - straks komen in
onze vergadering selectie en vernietiging nog in ander verband aan de orde.
Waarom u dan deze citaten uit Vrij Nederland voorgedragen? In de eerste
plaats drukt het verhaal van de Roodbols ons nog eens met de neus op het feit
dat de archieven die wij beheren steeds over mensen gaan. Een oudere genera
tie archivarissen had voornamelijk met dóde mensen te maken, maar wij be
heren hoe langer hoe meer ook archieven die nog levende personen raken.
En zoals in het als voorbeeld genomen geval - mensen ook werkelijk beroe
ren. De archivaris zal in toenemende mate ervaren dat zijn collecties niet al
leen door onderzoekers sine ira et studio geraadpleegd worden, maar ook
door de recht- en bewijszoekende burger die emotioneel zeer bij de hemzelf
betreffende archivalia betrokken is. We hebben geen middelen om, zoals het
hoofd algemene secretarie van wvc ten onrechte meent, mensen af te wijzen,
noch om inzage van het eigen dossier te weigeren. Bescherming van de privacy
werkt tegenover derden en kan geen argument zijn iemand zijn of haar eigen
verleden te onthouden. Maar wat zijn de consequenties? Welke doos van Pan
dora wordt door de openbaarheid geopend? Hoe zou u reageren als het echt
paar Roodbol in uw studiezaal door het verbreken van de zeven zegels de ver
schrikkingen uit de afgrond van zijn verleden oproept en daar 'een beetje
gefrustreerd van raakt' (aldus Van der Lugt). Haalt u de schouders op - 'want
daar heb ik geen tijd voor' of omdat het doel en de uitwerking van het archief
onderzoek, de emoties van de lerende onderzoeker, u ambtshalve niet interes
seren? Of denkt u dat het niet zo'n vaart zal lopen? Ik hoef slechts in herinne
ring te brengen de emoties teweeg gebracht door de Excessennota, de
affaire-Aantjes, de Mentenzaak, de Slavenburgzaak, de RSV-enquête - geval
len waarin onderzoek en openbaarmaking van dossiers zeer diep ingrepen in
de persoonlijke levenssfeer van mensen die ofwel direct bij de zaak betrokken
waren - schuldigen en onschuldigen ofwel emotioneel zich bij de zaak be
trokken voelden. Dit jaar, veertig jaar na de Bevrijding, zullen we een hausse
zien van publikaties over de Tweede Wereldoorlog. Wat weet u van de won
den die sommige van die op uw archieven en collecties gebaseerde publikaties
openrijten?
Dezelfde overheid die als Big Brother dossiers over individuen heeft aange
legd, heeft er ook voor te zorgen dat met die dossiers zorgvuldig wordt gehan
deld en dat geen schade wordt aangericht. Ook de beschadiging van de mens
wiens leven in dat dossier in woorden is gevangen moet worden voorkomen.
Archivarissen hebben een preoccupatie met de doden. 'En ik zag de dooden,
120
grooten en kleinen, staan voor den troon en de boeken werden geopend. Ook
werd een ander boek geopend, dat des levens, en de dooden werden uit het
geen in de boeken geschreven stond, naar hun werken geoordeeld'. Maar wij
moeten ons evenzeer bekommeren om de nu levenden, om het effect wat onze
boeken en registers, eenmaal geopend, op de levenden kunnen hebben.
Verslag 1984
Het verslag van het wel en wee in het Nederlandse archiefwezen in 1984 kan
beknopt zijn. Veel kunt u naslaan in Nieuws van archieven en het Neder
lands ArchievenbladVoor het eerst was een redactiecommissie verantwoor
delijk voor beide media; zij heeft een voortreffelijke prestatie geleverd,
slechts sporadisch gehinderd door de aanloopmoeilijkheden. Het jaarverslag
kan ook beknopt zijn, omdat u van de in Nieuws van archieven gepubliceer
de verslagen van de commissies en vertegenwoordigingen van onze vereniging
heeft kunnen kennisnemen.
Van de in 1984 ontbonden commissies is geen verslag gepubliceerd: zij wor
den geoordeeld naar hun werken, die een stempel op het afgelopen vereni
gingsjaar hebben gedrukt. De commissie 'regeling openbaarheid archieven'
zag haar eindrapport behandeld in de ledenvergadering op 29 juni 1984. De
coördinatiecommissie internationale archiefweken, de commissie 'audiovisu
al internationale archiefweken' en de commissie voor de studiedagen 1984
zorgden voor geslaagde studiedagen met allerlei randactiviteiten en voor een
indrukwekkende presentatie van het Nederlandse archiefwezen tijdens het
Bonner archiefcongres.
Over de activiteiten van uw bestuur vond ik slechts weinig in Nieuws en Ar
chievenblad. Verscheidene gremia publiceren de conclusies van hun bespre
kingen in Nieuws van archieven, terwijl de verslagen van de acht bestuurs
vergaderingen en de talloze malen informeel overleg intern bleven. Ik kan u
toezeggen dat u voortaan via Nieuws van archieven ook van het in de
bestuursvergaderingen besprokene op de hoogte zult worden gehouden.
Reorganisatie bestuurswerkzaamheden
In en buiten de bestuursvergaderingen heeft het bestuur veel energie gestoken
in de reorganisatie van de leden- en abonnementenadministratie en van de
verzending van Nieuws en Archievenblad. Het is ons duidelijk geworden dat
de met deze taken gepaard gaande administratieve beslommeringen een te
groot beslag op individuele bestuursleden leggen, waardoor zij onvoldoende
inzetbaar zijn voor de leiding van de vereniging. Daarom is besloten de
contributie-inning, de ledenadministratie, de verzendadministratie en de sa
menstelling van de Staat van het Nederlandse archiefwezen op te dragen aan
een gehonoreerde kracht buiten het bestuur. Er ontstaat daardoor de moge
lijkheid een der bestuursleden als coördinator en stimulator van de VAN-com-
missies aan te wijzen. Die commissiewerkzaamheden hebben ook het afgelo
pen jaar veel tijd van het bestuur gevergd, maar voor echte follow-up en voor
de in aantal gevallen noodzakelijke begeleiding ontbrak de capaciteit.
121
