Noten
Op 15 maart 1983 had in Utrecht een studiedag
plaats 'inventarisatie van bedrijfsarchieven', ge
organiseerd door de rijks archiefschool. De dag
maakte deel uit van een cyclus van studiedagen
over inventarisatie van uiteenlopende typen ar
chieven: kerkarchieven, familie- en huisarchie
ven, waterschapsarchieven en stadsarchieven,
waarvan telkenmale verslag is gedaan in het
Nederlands Archievenblad.
De sprekers van 15 maart, de heren Adam en
Den Teuling, hebben gemeend niet te moeten
volstaan met het weergeven van de uitgesproken
tekst.
Zij hebben die als uitgangspunt genomen voor
de navolgende artikelen die hopelijk een stimu
lans zullen vormen om nog gefundeerder dan
voorheen de inventarisering van de vooral in de
afgelopen jaren in grote aantallen geacquireerde
bedrijfsarchieven aan te pakken.
In dit verband is het wellicht vermeldenswaard
dat ook op de rijks archiefschool enige extra
aandacht besteed wordt aan de problematiek
rond de inventarisatie van bedrijfsarchieven.
1 Dat hoeft geen al te zware opgave te zijn.
Raadpleging van enige oudere lesboeken van
b.v. de H.B.S.-A, of de opleiding voor het
Staatspraktijkdiploma Boekhouden (SPD), c.q.
Moderne Bedrijfs-Administratie (MBA) geeft
vaak al een goede inleiding. Mijn beknopte lite
ratuuropgave bevat nog enkele suggesties.
2 Volgens H. H. MALLINCKRODT (Latijns Neder
lands woordenboek-, Utrecht/Antwerpen, 1972)
betekent het adiectivum 'oeconomicus' niet al
leen 'van het beheer' maar ook 'van een juiste
indeling'.
3 In mijn inleiding op de studiedagen heb ik van
uit deze begrippen wel een indelingsschema ge
construeerd. Daarvan wil ik nu enige afstand
nemen. Het zonder meer toepassen op bedrijfs
archieven van ordeningsbeginselen ontleend aan
overheidsarchieven wijs ik echter ten zeerste af.
4 Merkwaardig genoeg werd het begrip bedrijf
pas in het ondernemingsrecht geïntroduceerd
bij de wijziging d.d. 1 januari 1935 van het
Wetboek van Koophandel.
5 Daarnaast komen nog voor de rederij, onder
linge waarborgmaatschappij, maatschap, stich
ting, vereniging en besloten vennootschap. De
vennootschap onder firma en de commanditaire
vennootschap zijn een bijzondere vorm van de
maatschap. De besloten vennootschap (b.v.) is
een bijzondere vorm van de naamloze vennoot
schap.
6 Die serie dossiers bevindt zich tot en met 1981
bij de Tweede Afdeling van het Algemeen
Rijksarchief.
7 Vgl. de inleidingen van b.v. Goelema, Hen
driks, Mijland, Stavast en de lezing van
D. P. de Vries over het archief Kingma op de
archiefstudiedagen over bedrijfsarchieven.
Voor de titels van inventarissen verwijs ik ge
makshalve naar het overzicht in de bijdrage
van collega Den Teuling in dit nummer.
8 Vergelijk b.v. de geschiedenis van Peek
Cloppenburg (Stavast) en die van de bedrijven
Krantz (Hendriks). Bij de bedrijven Krantz is
men zelfs opzettelijk teruggekeerd van een
naamloze vennootschap naar een vennootschap
onder firma.
9 J. A. DE JONGE, De industrialisatie in Neder
land tussen 1850 en 1914. Bpe, 1968.
10 Van de Kieft, 35; Winkler Prins, 541;
Nicklisch, 2095-2105.
11 Winkler Prins, 393 e.v..
12 H. H. VLEESENBROEK, De eerste grote in
dustriële fusie in Nederland na de Tweede We
reldoorlog. Het ontstaan van Nijverdal-Ten
Ca te - een bedrijfshistorische analyse. Diss.
Rotterdam, 1981.
13 In het algemeen zal men zorgvuldig moeten be
oordelen of stukken die financiële gegevens be
vatten wel tot de boekhouding (de registratie
van de financiële consequenties van de be
drijfsvoering) behoren. Het gaat tenslotte niet
alleen om de inhoud en redactie van de stuk
ken, maar ook om het doel en de bestemming.
Literatuuropgave
1 E.P.DE BOOY, 'Documentatiecentra, private
archieven en historisch motief'
in: NAB LXXVIII (1974) 309-318.
2 E.P.DE BOOY en A. J.LOOYENGA, Overzicht
van archieven van particuliere
ondernemingen berustend in openbare
archiefbewaarplaatsen, 's-Gravenhage
(Algemeen Rijksarchief), 1979.2
3 O. DASCHER, 10 Jahre Stiftung Westfülisches
Wirtschaftsarchiv in Dortmund - eine
Bilanz. Dortmund, 1980.
4 M. J.DREESE, 'De toegankelijkheid van
archieven' in: OPEN II (1970) 410-415.
5 Documentatie in het middelgrote bedrijf.
Bedrijfspraktijkserie N.I.D.E.R. Alphen aan
de Rijn - Brussel, 1967.
6 B.A. DIJKSTRA, Handelswoordenboek,
Groningen, 1977.
7 Encyclopedie van de Bedrijfseconomie, 1 dln.
Bussum, 1969-1976.
8 T.P.M.HUYS, 'Overzicht van de inhoud van de
archiefbewaarplaats van het
Sociaal-Historisch Centrum voor Limburg',
in Jaarboek SHC XIX (1974) 45-202.
9 Inventaires d'archives d'entreprises. Bruxelles
(Archives de l'Etat a Liège), 1971.
10
10 A.J.JANSEN, 'Uitdunnen van
archiefbescheiden' in Open VII (1975)
131-142.
11 H. C. J. G. JANSSEN, Nieuw ondernemingsrecht,
Groningen, 1976.
12 J. VAN DE KIEFT, Interne bedrijfsorganisatie.
Baarn, 1946.
13 R.H.KRANS, 'Bedrijfsarchieven ten
gemeentearchieve van Rotterdam - acquisitie
en selectie' in: NAB LXXVIII (1974) 211-225
14 H. NICKLISCH, Handwörterbuch der
Betriebswirtschaft, 4 din. Stuttgart,
1956-1962.
15 A. VAN OTTERLOO, De volmaakte
Nederlandsche koopman, 3 dln.
Arnhem/Nijmegen, z.j..
16 'Referate des 17e Österreichischen Archivtages
in Leoben' in Scrinium XXVI/XXVII (1982)
235-317.
O.a. P. W. Roth, Was der
Wirtschaftsshistoriker von
Wirtschaftsarchiven erwartet.
11
17 A.J.M.DEN TEULING, 'Het inventariseren van
een 18e-19e eeuwse
koopmansboekhouding', in: NAB LXXVIII
(1974) 319-335.
18 'Verslag van archiefstudiedagen over
bedrijfsarchieven gehouden op 13 en 14
maart 1975 in het Europa Hotel te
Scheveningen', in: NAB LXXIX (1975)
217-328.
19 H.F.A. VÖLLMER, Het Nederlandse handels-
en faillisementsrecht, Haarlem, 1961.
20 W.P. voor het bedrijfsleven. Encyclopedie,
2 dln. Amsterdam/Brussel, 1957.
