Fabrieksterrein van Taminiau in 1939. De afbeelding is ontleend aan de prijscourant
'Voorjaar 1940' (Archief Taminiau's Conservenfabrieken, inr. nr. 1372).
Foto: Rijksarchief in Gelderland.
van de definitie uit het Lexicon. De Handleiding voegt daaraan toe: 'die in
hoofdzaak overeenstemt met de inrichting van het bestuur, waarvan het (ar
chief) afkomstig is'. De cursivering is van mij. De Handleiding heeft mijns in
ziens gelijk: de archivaris heeft te maken met de papieren neerslag, dus met de
administratieve organisatie en niet met de organisatie van het bedrijf als zoda
nig.
Mijlands inventaris heeft voor de archivistiek het voordeel, dat men alle
fricties tussen de verschillende mogelijkheden van ordeningsmethodes zo ge
makkelijk uit zijn inleiding en zijn afzonderlijke beschrijvingen van stukken
kan reconstrueren en aldus ook vrij gemakkelijk de inconsequenties of zelfs
misgrepen kan aanwijzen. Het is dan ook Mijland zelf die mij in staat stelt,
twee alternatieve indelingen voor het archief Taminiau te bieden. De eerste is
die volgens de organisatie van het archief. Deze ziet er globaal uit als volgt.
Tussen haakjes staan de cijfers waarmee de rubrieken van Mijland zijn ge
nummerd.
Archief van de Taminiau's Conservenfabrieken nv
1 Directie
a Stukken van algemene aard (2, 3-0-1, 3-0-2)
b Stukken betreffende bijzondere onderwerpen
Organisatie (1)
Financiering (3-0-3)
Eigendommen en duurzame productiemiddelen (3-0-4)
Verkoop (3-0-5)
Documentatie (6)
2 Afdeling Administratie (4-2)
Financiële administratie (d.i. boekhouding)
Bedrijfsadministratie
3 Afdeling Sociale zaken (4-1)
4 Afdeling Inkoop (5-1)
5 Laboratorium en afdeling Fabricage (4-3 en 5-2) (deze samengevoegd vanwege
de inhoudelijke samenhang als gevolg van het feit dat bijna alle stukken van
het laboratorium dateren van de tijd, dat het laboratorium nog niet als
zelfstandige afdeling (organisatorisch of administratief) bestond).
6 Afdeling Verkoop (5-3)
(7 'Gedeponeerde archieven')
Aantekening verdient nog, dat de handelscorrespondentie, die bij Mijland het
grootste deel van 3-0-2 uitmaakt, in sommige andere archieven beter op zijn
plaats is onder de afdeling Administratie. Bij Taminiau is er nooit onderscheid
gemaakt tussen directiecorrespondentie (beleidszaken) en handelscorrespon
dentie (de meer uitvoerende routinezaken). Of men dit onderscheid in de
praktijk wel moet maken hangt af van de oorspronkelijke gang van zaken in
het bedrijf, waarnaar de inventarisator zich heeft te richten.
De consequentie van ordening volgens organisatie is, dat stukken betreffen
de hetzelfde onderwerp en dezelfde bedrijfsfunctie in verschillende 'lagen' of,
meer de archiefterminologie volgend, afdelingen kunnen voorkomen. Het
systeem van ordening van verschillende afdelingen behoeft niet noodzakelijk
hetzelfde te zijn: de ene afdeling kan alfabetisch op afzender/geadresseerde,
de andere volgens een systematisch ordeningsplan en een derde in series geor
dend zijn.
Het archiefschema van Mijland heeft, met zijn systeemfouten, op vrij grote
schaal navolging gehad, op de eerste plaats natuurlijk in alle inventarissen van
bedrijfsarchieven door het Rijksarchief in Gelderland. Opmerkelijk is hierbij,
dat Van Heil, Misset (1983), verklaart volgens functies (Lexicon nummer 13)
geordend te hebben, en toch tot hetzelfde schema komt als Mijland, die de or
ganisatie als uitgangspunt heeft gekozen. Dit geeft precies aan waar de schoen
wringt in het Gelderse model: men past het eenmaal gekozen uitgangspunt niet
consequent toe. Ook de inventaris van Mattheij, Fongers (1974), dus na
Brood, dkm (1972), maar vóór de publikatie van Mijland, Taminiau (1975)
valt hieronder, evenals Beets, Korenschoof (1973 - 1974) (die enkele belang
rijke verbeteringen bevat ten opzichte van Brood, dkm en bepaalde fouten
waarin Mijland vervalt, niet maakt), Stavast, Peek en Cloppenburg (1978),
Krans, Chabot (1980), Goelema, Ter Borgh (1980). In Drie Provinciën (1978),
meer in navolging van Brood, dkm opgezet, komen toch bepaalde verbeterin
gen uit Mijland, Taminiau (1975) voor. Een oppervlakkige gelijkenis vertoont
ook Meinema, Scholten (1972) en Van der Beek/Andries, Vlaeren Kol(1975/
1980).
22
23
