Boekbespreking
Bibliografie van plantencatalogi van onderwijstuinen, particuliere tuinen
en kwekerscollecties in de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden (1550-
1839), door J. Kuijlen, C. S. Oldenburger-Ebbers, D. O. Wijnands. Uit
gave Pudoc Wageningen, prijs f 25,—.
De tentoonstelling PARADISUS BATAVUS: onderwijstuinen, particuliere tuinen en
kwekerscollecties in de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden (1550-1839) wordt ge
houden in de Centrale Bibliotheek van de Landbouwhogeschool, Jan-Kopshuis, Gen.
Foulkesweg 19, Wageningen, van 1 oktober tot en met 29 oktober 1983, maandag tot
en met zaterdag 10 uur tot 17 uur.
Voor deze tentoonstelling zijn catalogi van bijzondere plantencollecties bijeengebracht.
Door deze 'gidsen' te raadplegen, kan men een goed beeld krijgen van de verscheiden
heid aan plantesoorten in onderwijstuinen, particuliere tuinen en kwekerscollecties, zo
als bijvoorbeeld Kaapse planten in de hortus van Amsterdam, verschillende bomen in
het Arboretum van Harderwijk, diverse medicinale kruiden in de medische tuinen van
bijvoorbeeld Haarlem, Dordrecht en Rotterdam en exotische gewassen in particuliere
collecties zoals die van Simon van Beaumont in 's-Gravenhage (17e eeuw) of David de
Gorter te Hoog-Keppel (18e eeuw). Ook kwekerscollecties krijgen op deze tentoonstel
ling bijzondere aandacht. Zo worden catalogi getoond uit Amsterdam (1612), de Wa
tergraafsmeer (18e eeuw) en uit Haarlem, Leiden, Utrecht (18e eeuw tot 1840). Totaal
werden 46 kwekerscatalogi uit de periode 1600-1839 teruggevonden.
Naast de gedrukte catalogi van onderwijstuinen, particuliere tuinen en kwekerscollec
ties zijn op de tentoonstelling documenten te vinden als; portretten van de auteurs van
de catalogi, zoals van Petrus Paaw, Jan en Caspar Commelin, Jan Kops etc., platte
gronden en gezichten van diverse tuinen, zoals een onbekende plattegrond van de Leid-
se hortus uit 1646 en een gezicht in de Utrechtse hortus uit ca. 1780; botanische illustra
ties, zoals gouaches van Alida Withoos, G. D. Ehret en G. Voorhelm Schneevoogt,
manuscript-catalogi, zoals het Tulpenboek van P. Cos en de verzameling gouaches van
Henri d'Acquet; aanverwante literatuur, zoals een serie uitgaven en een handschrift
van de Verhandeling over het kweken van hyacinten door George Voorhelm.
De begeleidende bibliografie, opgesteld door J. Kuijlen, bevat 163 plantencatalogi van
tuinen in de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden. Het eerste deel beschrijft de cata
logi van onderwijstuinen en particuliere tuinen (117 nummers) en het tweede deel de ca
talogi van kwekerscollecties (46 nummers). De catalogi zijn per plaats chronologisch
gerangschikt.
De inleidende hoofdstukken geven in het kort een overzicht van de geschiedenis van de
verschillende tuinen en hun onderlinge relaties. Allereerst behandelt J. Kuijlen de on
derwijstuinen en particuliere tuinen (1550-1839). In het tweede hoofdstuk analyseert D.
O. Wijnands de planten uit de particuliere collectie van de 17e eeuwse Delftse burge
meester Henri d'Acquet. In het derde hoofdstuk heeft C. S. Oldenburger-Ebbers vele
gegevens verzameld over kwekerscollecties in Nederland (1600-1839). Na de bibliogra
fie volgt de catalogus van de tentoonstelling PARADISUS BATAVUS. Een literatuur
lijst en een personenregister sluiten het boek af.
[312]
S JV
In memoriam drs. H. M. Mensonides
Op 25 december 1982 overleed op 70-jarige leeftijd drs. H. M. Mensonides, oud
gemeentearchivaris van 's-Gravenhage.
Haye Mense Mensonides werd op 7 juni 1912 te Breda geboren. Na het eindexamen
H.B.S. deed hij staatsexamen Gymnasium en ving hij in 1933 zijn studie in de geschie
denis aan de Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam aan. Na het afsluiten van deze
studie begon hij zijn loopbaan in 1943 als volontair aan het Gemeentearchief van Gro
ningen. Tegelijkertijd bereidde hij zich voor op het examen van Wetenschappelijk
Archiefambtenaar der le klasse. Als werkstuk inventariseerde hij de archieven van de
opeenvolgende administraties belast met de openbare armenzorg in Groningen, 1827-
1930. In de Groningsche volksalmanak van 1943 verscheen van zijn hand 'Openbare
armenzorg in de stad Groningen gedurende de negentiende eeuw', een artikel gebaseerd
op zijn inventarisatiearbeid. Een andere vrucht van zijn Groningse tijd werd in 1947 ge
publiceerd: 'Inventaris der archieven van den senaat, de faculteiten en het college van
curatoren der Groningsche universiteit', een co-productie met mr. A. T. Schuitema
Meijer. Tezelfdertijd dat Mensonides volontair was bij het gemeentearchief van Gro
ningen, was Schuitema Meijer dat bij het Rijksarchief. Samen werden zij in 1943
[313]