Borneo-Celebes-kantoren
De opzet van het projekt
In een ontwikkelingsland zoals Indonesië wordt vanzelfsprekend een hoge prioriteit
toegekend aan het oplossen van de nijpende noden van alledag. 'Investeren in het verle
den', tot welke bezigheid het weer toegankelijk maken van koloniale archieven kan
worden gerekend, wordt als een luxe beschouwd, waarvan bovendien de rendabiliteit
sterk wordt betwijfeld. Dit geldt niet alleen voor de Indonesische overheid, maar ook,
en zelfs in versterkte mate, voor de directies van particuliere bedrijven. Het besef dat de
geschiedenis, ook al is dat een koloniale geschiedenis, vele ook heden ten dage nog
uiterst bruikbare ervaringen heeft opgeleverd, is doorgaans omvallend afwezig.
Tegen deze achtergrond kan het weinig verbazing wekken, dat vele Gouvernementele
archieven en archieven van bedrijven met de hoofdzetel in Nederlands-Indië, in de loop
der tijd bewust zijn vernietigd, dan wel anderszins in het ongerede zijn geraakt, bij
voorbeeld door verkoop aan oudpapierhandelaren.
Alle onnodige verliezen ten spijt: het is niet louter treurnis in archievenland. Met name
het Arsip Nasional in Jakarta, met dependances daarbuiten, heeft dankzij een voortva
rende aanpak nog ettelijke kilometers archiefmateriaal weten te redden. Binnen het be
trekkelijk beperkte budget wordt thans ruimte vrijgemaakt om de toegankelijkheid van
de stukken waarvan de oudste uit de VOC-tijd stammen te verbeteren.
Voorzover bekend is het grootste bedrijfsarchief in Indonesië dat van DJB. De
hoedster van dit archief, de Bank Indonesia, heeft zich gelukkig nooit een voor
standster van de 'history is bunk' gedachte getoond. In haar nog relatief jonge bestaan
heeft de Bank Indonesia reeds aanzienlijke sommen gelds besteed aan het onderhoud
van de in 1951 van DJB overgenomen gebouwen.8 Daarenboven heeft de Bank, vooral
de laatste jaren, herhaaldelijk blijk gegeven van haar belangstelling voor de archieven
van haar voorgangster.
Het plan om de archieven van DJB te ordenen en te evalueren dateert overigens al van
1978. In dat jaar werd nl. gestart met het zgn. SKBI (Sistim Kearsipan Bank Indonesia),
een in samenwerking met het Arsip Nasional ontwikkeld archiefsysteem. Bij de opzet
van het SKBI stond als een van de hoofddoelen voor ogen om ordening aan te brengen
in de almaar in omvang toenemende papierbergen die heden ten dage door de Bank In
donesia worden geproduceerd. Het systeem voerde een ordeningsbeginsel in, volgens
hetwelk alle binnengekomen stukken (brieven, nota's e.d.) en de afschriften van de ver
zonden stukken, onderwerpsgewijs worden gearchiveerd. Aan elk afzonderlijk stuk
wordt een bepaalde onderwerpscode toegekend, waaronder het betreffende stuk dan
vervolgens in het archief wordt opgeborgen.
8 Alle door DJB opgetrokken gebouwen bevinden zich nog in een uitstekende staat van onder
houd. Slechts bij hoge uitzondering worden deze panden afgestoten, zoals in Surabaya, waar
in de beginjaren 1970 ruimtegebrek noopte tot de ingebruikname van een geheel nieuw, onge
twijfeld efficiënt, maar in wezen oerlelijk kantoorpand. Dat het ook anders kan, bewijst het
nieuwe kantoor in Padang, dat in de schitterende Menangkabau-stijl is gebouwd.
Veel van deze kantoren zijn afgebeeld in een in 1937 door het architecten- en ingenieursbureau
Fermont-Cuypers, Batavia-Amsterdam, samengestelde brochure, waaraan dankzij de welwil
lende medewerking van De Indonesische Overzeese Bank een aantal illustraties bij dit artikel
kon worden ontleend.
[284]
jz.jpTg Vi'.r
Afb. 6 Borneo-Celebes-kantoren.
[285]
