iel 1
;85| m BANK-
Afb. 1 Het eerste kantoor van De Javasche Bank was gevestigd te. Batavia in het voormalige
Binnen Hospitaal, gebouwd op de oude stadswal langs de Kali Besar.
eren van de archieven van De Javasche Bank (1828-1953).' Achtereenvolgens komen
aan de orde: de doelstelling van het projekt, het eigenlijke archiefwerk, de inrichting
van het opnieuw ontsloten archief en, tenslotte, de mogelijkheden voor onderzoekers.
Aangezien velen waarschijnlijk onvoldoende op de hoogte zullen zijn met wezen en
werkkring van DJB, volgt hierna nu eerst een korte beschrijving.
Geschiedenis van DJB in vogelvlucht
De Javasche Bank werd op 11 december 1827 opgericht, nadat het bedrijfsleven in
Nederlands-Indië al geruime tijd steen en been had geklaagd over het gebrek aan vol
doende krediet. Een van de kwalijke gevolgen voor de particuliere handel hiervan was,
dat tegenover iedere invoer voor een gelijke geldswaarde aan goederen moest worden
geëxporteerd. Wanneer dat niet mogelijk was en er dus op de 'handelsbalans' van de in
dividuele importeur tekorten ontstonden, dan leidde dat, bij het ontbreken aan ban
caire faciliteiten, steevast tot uitvoer van goud en/of zilver, dè internationale betaal
middelen in die dagen.
Ook de binnenlandse handel ondervond veel hinder van de omstandigheid dat er geen
bankbiljetten circuleerden en dat er dus uitsluitend in 'klinkende' munt kon worden be
taald.
Met de oprichting van DJB ging derhalve een lang gekoesterde wens van het particulie-
c
oco voor
JtToonöer/.bij de J
Afb. 2 Een van de eerste in omloop gebrachte bankbiljetten.
re koloniale bedrijfsleven in vervulling. Vreemd genoeg kon het eerste miljoen guldens2
aan aandelenkapitaal slechts worden geplaatst nadat het Gouvernement zich daarmee
ging bemoeien, en wel door een zekere pressie, een zogeheten printah halus (zachte
dwang) op hooggeplaatste, goedbetaalde overheidsdienaren uit te oefenen. Maar ook
dat was kennelijk nog niet voldoende, aangezien het Gouvernement zelf ook nog voor
een aanzienlijk bedrag moest deelnemen. Pas in het boekjaar 1831/1832 kon het kapi
taal worden verhoogd tot 2 miljoen Indische guldens. Ook werd toen een begin ge
maakt met het weer afstoten van aandelen naar particulieren. Weldra zou er geen pri
vaatrechtelijke binding meer bestaan tussen DJB en het Gouvernement.
Op 25 maart 1828 vond in Batavia (het huidige Jakarta) de eerste Algemene Vergade
ring van Aandeelhouders plaats, en op 8 april daaropvolgende werden de kantoren
voor de lokale handel geopend, precies op de plaats waar zich thans nog een grote vesti
ging van de Bank Indonesia bevindt.
Het eerste octrooi, dat van 1828 tot 1838 heeft gewerkt, gaf aan DJB de monopolie
bevoegdheid voor de uitgifte van bankbiljetten, voorlopig alleen nog op Java.3 De
eerste jaren werden gekenmerkt door talrijke kinderziektes. Gevestigd in een agrarische
en voor een groot deel zelfgenoegzame maatschappij, had de Bank aanvankelijk zelf
niet de flauwste notie van wat van haar zou kunnen worden geëist. De Bank zag zich
telkens weer geplaatst tegenover volledig nieuwe situaties. Ervaringen van andere ban-
2 Nederlands-Indische guldens. Voor de jaren 1830 gold ruwweg, dat 110 van deze guldens neer
geteld moesten worden voor een wissel op Nederland ter waarde van 100 gulden.
3 De eerste kantoren van DJB buiten Java werden in 1864 geopend in resp. Padang op Sumatra
en Makassar (thans Ujungpandang) op Sulawesi.
SectMaris,
C&c£tticH-£ori>trl-zeS<n-cn-i'n>intig.
[277]
