Van buiten gezien maakte alles een eenvoudige indruk, maar toen wij, aangediend door
de intendente, de hertogelijke woning binnentraden, stonden we opeens in een andere
wereld. In de vestibule hing een groot oud schilderij van het Escorial als een herinnering
aan de overgrootvader van de Duca, ook Amedeo genaamd, die van 1870 tot '73 ko
ning van Spanje was. Op een kist onder het schilderij prijkte de bronzen kop van Victor
Emanuel III, de laatste koning van Italië. Daarnaast stond een antieke leren stoel met in
de rugleuning het wapen met de drie ronde bollen van de Medici. In de naastgelegen ka
mers hingen aan de wanden diverse familieportretten, waaronder - mede door het grote
formaat - het ten voeten uit geschilderde portret van een grande dame het meest opviel.
Wij hielden het voor Helena van Orleans, ook wel genaamd Hélène de France, de gade
van Emanuel Philibert, hertog van Aosta, de laatste patroon van het Huis van Zessen,
grootvader van de man die wij nu kwamen te ontmoeten. Een slanke sportieve verschij
ning, midden-dertiger, hoofs en vriendelijk. Vroeg welke taal we wilden spreken. Onze
keuze viel op frans. Door een lang verblijf buitenslands, tot zelfs in Amerika, was onze
brief onbeantwoord gebleven. Geen bezwaar tegen het onderzoek. Hij bracht ons naar
de archiefbewaarplaats op de eerste verdieping van de oude villa: een hoog vertrek, on
geveer 5 bij 6 meter. Eén venster met tralies aan de buiten- en luiken aan de binnenkant.
Tot de zoldering reikende houten kasten volgestouwd met banden, portefeuilles en do
zen.
Hoofdingang van de villa, waarin zich de bewaarplaats van het familiearchief bevindt.
[58]
De Duca nam hier afscheid en liet ons achter onder de hoede van een in de villa werkza
me ambtenaar. Er bleek een getypte inventaris aanwezig met opschrift: Archivio
d' Aosta. Archivio dal Pozzo della Cisterna, met de volgende merkwaardige, deels op
inhoud, deels op vorm, steunende rubrieken:
Storia della famiglia dal Pozzo 1195-1867.
Famiglia Belli.
Estranei alia famiglia dal Pozzo.
Lettere e manoscritti vari letterati a Ossiano dal Pozzo.
Matrimoni e doti.
Testamenti e succession! 1454-1890.
Fondazioni, elargizioni 1491-1920.
Miscellanea.
Beni e feudi.
Tipi e disegni diversi.
Beni di Toscana.
Palazzi e case di Torino.
Reano.
Tipi Vercellesi.
Beni e feudi nel Vercellese.
En eindelijk op de laatste bladzijde wat wij zochten de afdeling: Beni del Belgico e dell'
Olanda!
De vriendelijke custode die ons moest helpen keek links en rechts, klom omhoog en
dook omlaag, maar kon evenmin als wij de begeerde stukken vinden.
We moesten ons voorlopig tevreden stellen met de verwachting, dat de gezochte stuk
ken toch aanwezig moesten zijn en door een grondiger onderzoek alsnog te voorschijn
zouden komen. Daar wij niet langer konden blijven verzochten wij de custode om na
derhand nog eens verder te speuren en zo hij de stukken vond ons dat te berichten.
De winter ging voorbij zonder dat we iets vernamen. Daarom schreven wij in mei '80
een brief aan monsieur le Due met het verzoek ons te laten weten of de gezochte stuk
ken inmiddels waren gevonden. Heel spoedig nu berichtte de secretaresse van S.A.R. le
Prince ons namens deze dat de stukken niet waren gevonden, maar we werden uitgeno
digd nog eens zelf te komen zoeken.
Aangemoedigd door mijn beide mededirecteuren van het Huis van Zessen trokken mijn
vrouw en ik einde augustus weer over de Alpen. Na een verblijf in Siena waar we de Pa-
lio meebeleefden, trokken we via Arezzo noordwaarts naar San Giustino, waar we in
het enige hotel ter plaatse onderdak vonden. Van daar was het met de auto tien minuten
rijden naar II Borro. De dappere helper van vorig jaar voerde ons weer binnen in het ar-
chiefvertrek. Een nieuwe speurtocht begon en duurde gelukkig niet lang want mijn
vrouw ontdekte op een onderste plank de afdeling 'beni del Belgio e dell' Olanda'. Bij
nadere bestudering bleken het voornamelijk 19de-eeuwse stukken betreffende het fami
liebezit. Uit Registro no. 1 'Descrizione dei beni d'Olanda', 1864, noteerden we dat van
de totaal bijna 400 bunders er ruim 200 lagen op Voorne en daarvan de grootste helft
onder Geervliet, dus wel zeker afkomstig van de Bronkhorsten.
De familie De Merode had in België bovendien uitgebreide bezittingen, die nog ver-
[59]
