Van een gemeentesecretaris die streekarchivaris wilde worden.
Hij was lid van de Maatschappij van Nederlandse Letterkunde en van menig historisch
genootschap. In Brabant was hij secretaris van het Provinciaal Genootschap van
Kunsten en Wetenschappen, waarvoor hij twee lezingen hield. Voorts was hij lid van
het Departement der Maatschappij tot Nut van het Algemeen, lid van het bestuur van
de Pensioenvereniging van werklieden, lid van het bestuur van de Volksbibliotheek en
voorzitter van de Protestantenbond. In 1885 tenslotte werd hij rechter-plaatsvervanger.
Werkelijk een heel arbeidzaam leven55.
Er zijn tijden, waarin degene, die een belangrijke taak te vervullen hebben, de tijdgeest
mee hebben. Zo'n tijd maken wij nu mee wat betreft het archiefwezen. De politiek, de
Kamer en de regering zijn het archiefwezen welgezind. De formatieplaatsen die onlangs
aan het rijksarchiefwezen zijn toegewezen zijn daar een sprekend bewijs van. Voor de
archivaris en voor het archiefwezen in deze provincie hoop ik, dat deze lijn moge wor
den doorgetrokken in de materiële voorzieningen en wel in de vorm van de verbouw
van de Citadelkazerne een oude vertrouwde plaats tot rijksarchief. Ook voor
Krom werkte de periode 'de Stuers' als een gunstig gesternte. Maar uiteindelijk
moesten in het uitvoerende vlak de doelrijpe kansen worden gezien en aangegrepen.
Het is de grote verdienste geweest van de nog zo jeugdige Mr. Krom, dat hij op allerlei
terreinen waar dat maar mogelijk was met een grote betrokkenheid creatief en intelli
gent het archiefwezen diende. Daarom mogen wij de start van het rijksarchief, nu hon
derd jaar geleden, een wel zeer voorspoedige noemen.
J. P. A. Coopmans
Macalester Loup, Levensbericht blz. 289-291 en 296. Van Lanschot, In Memoriam blz. 29.
[166]
Het 'model Alkmaar' avant la lettre
Naar ik hoop, zullen vele collega's destijds instemmend geknikt hebben toen zij verna
men dat Fasel min of meer bij toeval in Alkmaar het initiatief had genomen om
zijn gemeentearchief uit te bouwen tot een regionaal werkende archiefdienst zonder een
officiële gemeenschappelijke regeling als basis1.
Het is misschien overdreven om van een Alkmaarse victorie te spreken, maar met het
'model Alkmaar' was de basis gelegd voor een nieuwe ontwikkeling binnen het streven
naar het 'dekkend net' van lokale/regionale archiefdiensten. In die gevallen waarin de
spoedige totstandkoming van een formele gemeenschappelijke regeling op te veel pro
blemen leek te gaan stuiten, kon deze variant op het streekarchivariaat goede diensten
bewijzen2.
Akkoord, de Alkmaarse opzet, met als basis de bilaterale overeenkomst(en) tussen de
centrumgemeente en een of meer andere gemeenten in de regio, is niet te verkiezen bo
ven een echt streekarchief. Echter, om met Fasel te spreken, 'men heeft het meestal niet
voor het zeggen'3.
Er zijn inderdaad aanwijsbare nadelen. In menig geval wegen die echter lang niet op te
gen de voordelen, waarvan ik het belangrijkste al aanduidde: de vlotte realisatie van een
samenwerkingsverband op het terrein van het lokale archiefbeheer, kortom van een
streekarchief(je) met centraal depot.
Gezien de navolging met de nodige variaties die de Alkmaarse oplossing hier en
daar heeft gekregen, mag worden aangenomen dat de 'toetredende' gemeenten een an
der belangrijk aspect, de relatief beperkte kosten van een dergelijke samenwerkings
vorm, op de juiste waarde hebben weten te schatten.
Terecht stellen de tegenstanders van al dat bilaterale gedoe, dat juist het kosten-
vraagstuk te veel wordt omzeild en dat de gemeentebesturen te weinig het besef krijgen
dat verantwoorde archiefzorg (vrij veel) geld kost. Ik zal de laatste zijn om die kritiek
terzijde te schuiven. Natuurlijk zou het 'model Alkmaar' een voorstadium behoren te
zijn van een volwaardige gemeenschappelijke regeling, al zal dat wel vaak een kwestie
1 Zie voor een summiere schets van deze ontwikkeling: W. A. Fasel, Overdracht archiefbeheer
aan centrumgemeente in: Nederlands Archievenblad (NAB) 1980, blz. 114-116.
2 In Westfriesland althans werd uit het nabije voorbeeld de nodige inspiratie opgedaan, vgl.
Jaarverslag 1974-1975 betreffende de archieven van de gemeenten Enkhuizen en Hoorn, blz
1-2.
3 Fasel, a.w., blz. 115.
[167]
