bouw Amsteldijk uit te breiden: plannen, die door de ongunstige tijdsomstandig
heden niet tot uitvoering kwamen. In 1953 bracht een commissie uit de gemeente
raad een uitvoerig rapport over deze kwestie uit: de conclusie was, dat het gebouw
moest worden uitgebreid met een tweede archiefbewaarplaats en een werkvleugel.
In 1955 aanvaardde de raad het bouwplan; de kosten werden toen geraamd op
miljoen, maar zijn in de loop der jaren door noodzakelijke kredietverhogingen uit
gelopen tot 5,2 miljoen.
Het gehele project is uitgevoerd in drie fasen. De eerste fase kwam in 1964 gereed
en omvatte een archiefbewaarplaats met zes bouwlagen en een totale planklengte
van 12 km. Om te voldoen aan de eis van optimale bewaringscondities zijn hier kli-
matisering en luchtbehandeling toegepast: de lucht wordt aangevoerd via filters en
een regengordijn (tegen stof en zwaveldioxyde) en heeft een constante relatieve
vochtigheid van 55 bij een temperatuur van 20 °C. De vensters zijn van speciale
constructie: dubbele ruiten in één sponning, de buitenste van draadglas, de binnen
ste van ultravioletwerend 'filtragrey' glas. Hierdoor verkrijgt men een goede warm-
te-isolatie en beveiliging tegen geweld van buiten, terwijl de schadelijke inwerking
van het daglicht wordt getemperd.
De tweede fase, de werkvleugel, werd in 1969 voltooid. Op de hoofdverdieping,
direct achter de entree, is hier een zeer ruime studiezaal met plaats voor ruim 40
bezoekers. Interessant zijn de moderne hulpmiddelen, die het publiek hier ten
dienste staan: de veel geraadpleegde doop-, trouw- en begrafenisregisters (1578-
1811) en de registers van de burgerlijke stand (1811-1892) zijn gereproduceerd op
microfiches, welke met leesapparaten kunnen worden geraadpleegd. De originele
registers blijven in het archiefdepot en zijn niet langer onderhevig aan slijtage door
veelvuldig gebruik, de bezoekers kunnen zichzelf helpen en behoeven geen boeken
aan te vragen: het is een zelfbedieningszaak. Achter in de studiezaal staan in lange
rijen de rekken met de alfabetische indices, waarin de vele honderden registers zijn
verwerkt. Dit systeem van raadpleging werkt bijzonder efficiënt en geeft optimale
service aan de onderzoekers.
Een Rank-Xerox kopieerapparaat levert kopieën a la minute: in 1972 werden
17.000 stuks afgeleverd. Deze moderne accomodatie heeft de publieke belangstel
ling sterk gestimuleerd: het aantal bezoekers vertoonde een spectaculaire groei van
4000 in 1960 tot ruim 10.000 in 1972 en zal in 1973 de 11.000 bereiken.
De tweede verdieping bevat werkvertrekken voor het personeel en speciale werk
groepen benevens een geluidskamer met apparatuur voor het opnemen en weer
geven van geluidsbanden en platen. Op de derde verdieping is de historisch-topo-
grafische atlas ondergebracht: de systematische collectie fotoreprodukties in laden-
kasten is voor de bezoekers vrij te raadplegen, de originele prenten en tekeningen
zijn veilig geborgen in het geklimatiseerde prentendepot. Gelijkvloers zijn de ruime
ateliers voor fotoreproduktie en voor het binden en restaureren van archiefstukken
en prenten.
De derde fase van het bouwplan omvatte de inwendige restauratie van het oude
raadhuis, waarbij enkele onderdelen een andere bestemming kregen. De voorma-
[38]
lige raadzaal is herschapen in een vergader- en expositiezaal, een aangrenzende
kamer is eveneens voor dit tweeledig doel ingericht. Beide ruimten kunnen elk af
zonderlijk of in combinatie worden gebruikt en bieden dus allerlei mogelijkheden.
Een grote verbetering is ook de ruime koffiekamer voor personeel en publiek.
Met de voltooiing van dit gebouwencomplex heeft de Archiefdienst een behuizing
verkregen, die de hoofdstad en haar rijke archieven waardig is.
Welkomstwoorden van de gemeentearchivaris dr. WJ. van Hoboken
Excellentie, mijnheer de burgemeester van Amsterdam, dames en heren.
Ik heet U allen hartelijk welkom in het vergrote en gerestaureerde gebouw van de
Gemeentelijke Archiefdienst, dat vandaag officieel wordt geopend.
Ik verheug mij erover dat U, mijnheer de burgemeester, mij hebt toegestaan namens
het gemeentebestuur een bijzonder woord van welkom te richten tot de Minister
van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk. Excellentie, wij allen stellen het
op hoge prijs, dat U gehoor hebt willen geven aan de uitnodiging om de officiële
opening van dit gebouw te verrichten. De Archiefwet, waarvan de uitvoering tot Uw
verantwoordelijkheid behoort, legt in artikel 23 aan de gemeentebesturen de ver
plichting op 'zorg te dragen voor de archiefbescheiden van gemeentelijke organen',
en het belangrijkste element van deze zorg is, dat de archieven moeten worden be
waard in speciaal daartoe ingerichte archiefbewaarplaatsen. Met de realisatie van
dit gebouwencomplex heeft het gemeentebestuur van Amsterdam aan deze wette
lijke verplichting willen voldoen naar de eisen van deze tijd. Uit Uw bereidheid om
dit gebouw officieel te openen spreekt Uw belangstelling voor de wijze, waarop Am
sterdam de zorg voor zijn archieven verstaat, en daarvoor zijn wij U zeer dankbaar.
Geachte toehoorders! De vergroting en restauratie van dit archiefgebouw is een
werk van lange adem geweest en heeft een nog veel langere voorgeschiedenis gehad,
te lang om dit alles hier in alle bijzonderheden te verhalen. Ik moet mij dus be
perken tot de hoofdzaken, maar die mogen bij deze gelegenheid dan ook niet on
vermeld blijven.
We moeten dan even teruggaan tot 1914, toen dit voormalige raadhuis van Nieuwer
Amstel (waarvan deze ruimte eens de raadzaal was) werd bestemd tot zetel van de
Archiefdienst. Hoewel dit destijds een grote verbetering in de huisvesting van het
archief betekende, had zij het bezwaar dat het gebouw in zijn toenmalige omvang
slechts ruimte bood voor het zogenaamde oud-archief, het gedeelte van vóór 1813:
[39]
