heidslichamen van toepassing wordt, verklaard en dat er archiefverordeningeu
enz. voor het gewest zullen worden vastgesteld.
3.2 De Archiefraad is blijkens zijn Advies nr. 35 d.d. 26 november 1971 van oor
deel dat door een betrekkelijk eenvoudige wijziging van art. 37 van de Archief
wet 1962 bereikt zou kunnen worden, dat op het stuk van de bepalingen om
trent de zorg en het toezicht op de zorg voor, alsmede omtrent de bewaring en
het beheer van de archiefbescheiden van gewesten aansluiting wordt verkregen
bij de terzake voor de gemeenten geldende bepalingen. Een desbetreffend voor
stel is door de Archiefraad aan de minister van Cultuur, Recreatie en Maat
schappelijk Werk gedaan.
3.3 Als taken van de gemeenten worden overgenomen, dan zullen om practische re
denen ook de archivalia die betrekking hebben op die taken en voor zover ze
voor de uitoefening daarvan niet gemist kunnen worden, door de gemeenten
(misschien tijdelijk) overgedragen dienen te worden aan het gewest, dit vol
gens het z.g. successie-beginsel (zie Nederl. Archievenblad jaarg. 70, blz. 122;
Overh. Docum. 1969 nr. 10, blz. 198, 199).
4 Archief zorg een gewestelijke taak
4.1 Met betrekking tot de vaststelling van taken, die het bestuur van het gewest
moet overnemen van de gemeentebesturen, geeft het ontwerp van wet weinig
houvast. De provinciale besturen en de gemeentebesturen hebben zich wel met
deze materie beziggehouden, maar archiefzorg wordt vrijwel niet als zodanig
genoemd. In de nota 'Gewestvorming Zuid-Holland' (sept. 1972) komt op blz.
41 'archief' voor als een der gedachte gewestelijke taken.
4.2 De Archiefwet 1962 belast in art. 23 weliswaar de dagelijkse besturen van alle
gemeenten met de zorg voor de archiefbescheiden van de gemeentelijke orga
nen, maar stelt de benoeming van een gemeentearchivaris niet verplicht. Voor
vele gemeenten, die geen archivaris hebben, komt de archiefzorg voor de naar
de archiefbewaarplaatsen overgebrachte archiefbescheiden niet voldoende tot
zijn recht (zie 1.2). Voor het merendeel van deze gemeenten valt een effectief
archiefbeheer niet te verwezenlijken: de financiële middelen worden niet be
schikbaar gesteld en in het algemeen gaat deze taak de krachten van de kleine
gemeenten te boven. Voor een full-time archivaris is daar meestal ook niet vol
doende werk.
4.3 Via gemeenschappelijke regelingen kan een aantal gemeenten wel tot stichting
van een streekarchivariaat overgaan, maar de wet schrijft dit niet dwingend
voor, met als gevolg dat de gemeenten die niet vrijwillig mee willen doen, zich
van deelname kunnen onthouden.
4.4 Om uit de impasse van geen of onvoldoende archiefbeheer te geraken, waarin
de genoemde vele gemeenten zich bevinden, biedt gewestvorming reële moge
lijkheden. Het beheer van alle naar de gemeentelijke archiefbewaarplaatsen
[14]
overgebrachte archiefbescheiden en het toezicht op het beheer van de nog niet
overgebrachte archiefbescheiden zou naar de mening van de commissie een
gewestelijke taak moeten worden. Gewestelijke archiefdiensten zullen daarmee
belast dienen te worden.
4.5 Archiefzorg dient daarom in de wet op de gewesten expliciet genoemd te wor
den als een der verplichte gewestelijke taken. De praktijk heeft immers bewezen
dat archiefzorg een van die gemeentelijke taken is, die vanwege de geringe
kracht van een aantal van de gemeenten niet aan die gemeenten kunnen worden
toevertrouwd (zie 2.6).
4.6 Ca. 15 der gemeenten heeft thans wel een archivaris, maar in de meeste van
die gemeenten kan de gemeentearchivaris zijn taak slechts uiterst gebrekkig
vervullen bij gebrek aan mankracht (zowel kwantitatief als kwalitatief) en aan
financiële middelen. Noodzakelijke voorzieningen blijven dientengevolge ook
in die gemeenten afwezig (zie 5.2, 5.3 en 5.5). De oplossing zal gevonden
moeten worden in de opheffing van alle bestaande gemeentelijke archiefdien
sten binnen het gewest en het overdragen van de taken daarvan aan de uiter
aard door een goede financiële regeling geschraagde gewestelijke archiefdienst.
4.7 Wanneer een gemeentelijke archiefdienst goed functioneert, is naar de mening
van de commissie bestendiging van de bestaande situatie in die zin mogelijk, dat
aldaar rayon-archiefbewaarplaatsen gevestigd kunnen worden (zie 6.1).
4.8 Uitdrukkelijk verklaren wij voorshands de stichting van nieuwe gemeentelijke
archiefdiensten en streekarchivariaten te blijven toejuichen. In de toekomst
zullen immers ook deze nog te stichten diensten grotendeels kunnen blijven
voortbestaan in de vorm van rayon-archiefbewaarplaatsen.
5 Taakstelling van de Gewestelijke Archiefdienst
5.1 Volgens de Archiefwet 1962 heeft de gemeentearchivaris als taak:
a beheer van de naar de gemeentelijke archiefbewaarplaats overgebrachte
archiefbescheiden;
b toezicht op het beheer van de nog onder de administratie berustende ar
chiefbescheiden.
5.2 In het Advies nr. 15 d.d. 9 juni 1970 van de Archiefraad wordt uiteengezet dat
de archivaris tweeërlei belangen dient: '1. dat van de overheid en de burger,
wier rechten en verplichtingen in de archiefbescheiden zijn vastgelegd en 2. dat
van het historisch onderzoek door vakman en amateur' (zie ook Advies nr. 19
d.d. 11 november 1970).
Naast de primaire waarde van de archiefbescheiden (bewijs van rechten en
verplichtingen) staat de secundaire waarde (wetenschappelijke of culturele
waarde). Uit die secundaire culturele betekenis van het archief vloeit voort als
derde taak van de archivaris:
c aanleggen van audio-visuele verzamelingen, inrichten van tentoonstellingen,
educatieve activiteiten enz.
[15]
