Ketelaar: We kunnen lang praten en het is het gesprek tussen pessimist en optimist.
Ik dacht, dat op een gegeven moment de archieven zouden uitpuilen van fiche
materiaal. Ik zou in ieder geval willen aanbevelen, dat we, als we een methode van
nader toegankelijk maken zoeken, niet zoals tot nu toe eigenlijk te veel is gebeurd
die methode kiezen die in ieder geval nóóit in de computer kan. Als we nu toch
beginnen en het rijksarchief in Zwolle is daar dacht ik een heel gelukkig voor
beeld van met een groot project op indiceringsterrein, laten we dan in ieder
geval die methode kiezen, waarvan het zonder al te grote moeilijkheden in een be
paalde toekomst mogelijk zal zijn dat ook op geautomatiseerde wijze toegankelijk
te maken.
Mag ik er nog iets aan toevoegen? De heer Van der Laan heeft, zowel in zijn toe
spraak als in zijn syllabus, ter sprake gebracht het werk van commissie IV van de
Archiefraad Ontsluiting Notariële Archieven', naar aanleiding van het tussentijds
verslag van vorig jaar (het definitieve rapport zal al voor het einde van dit jaar
worden aangeboden aan de Archiefraad). Naar aanleiding van de syllabus van de
heer Van der Laan heeft de commissie zich in ieder geval beraden op haar stand
punt, wat te doen als er meerdere personen in één akte voorkomen (het bezwaar
vindt u in de syllabus van de heer Van der Laan uitgewerkt). De bezwaren van de
heer Van der Laan hebben de commissie overtuigd en wij bezinnen ons nu op een
zodanige wijze van indiceren, juist van dat soort akten, dat niet, zoals in het oor
spronkelijke voorstel stond, steeds met letters onderscheiden, eerst alle namen, dan
alle echtgenoten, dan alle beroepen en dan alle woonplaatsen worden genoemd,
maar dat we willen proberen aan te sluiten bij de volgorde waarin die gegevens in
die akte voorkomen.
Diender: Sinds 1930 kom ik al op verschillende rijksarchieven, zowel in Neder
land als in België. Ik ben ook enkele malen in Salt Lake City geweest, waar ze ten
opzichte van computers nogal wat ervaring hebben opgedaan. Ze hebben o.a. al
hun kerkelijke gegevens nu al in een computer zitten. Dat wil nog niet zeggen, dat
je maar op een paar knoppen hoeft te drukken om de gegevens van man, vrouw
en kinderen daar uit te halen. Maar ze zijn toch wel zo ver, dat ze in 1967 reeds
veertig miljoen indexkaarten hadden, die geheel en al ook op een computer inge
voegd zijn. Met andere woorden, ze kunnen daarbij toch wel een enorm grote hulp
krijgen van de computers. Wat de laatste jaren wordt gedaan, dat is het micro
filmen, zowel in Nederland als in andere landen van de wereld. Men is op het
ogenblik een modus aan het zoeken hoofdzakelijk op de universiteit van Utah
wordt dat gedaan waardoor de gegevens o.a. uit notariële of rechterlijke archie
ven in een computer gestopt zouden kunnen worden. Ze zijn op het ogenblik nog
niet zo ver, maar ik garandeer u: hun mening is, dat ze het de computer net zo lang
zullen leren, totdat hij het doet. Want de computer heeft niets anders te doen. Maar
het voordeel is nu al, dat de parochie- of de doop-, trouw- en begraafregisters in
Nederland al geheel in een computer verwerkt zijn. Zij kunnen op het ogenblik
al gemakkelijk gegevens terugvinden, die anders moeilijk te verkrijgen zijn, omdat
je niet weet in welk archief in Nederland je moet zoeken. Er zijn enkele archieven
392
in ons land, waar buitengewoon veel werk op dat gebied is verricht. Zoals ik al zei,
ik kom al sinds 1930 op de verschillende rijks- en gemeentearchieven. Ik neem
altijd maar het voorbeeld van een eenvoudig man in het gemeentearchief van
Schiedam, die per dag minstens honderd fiches schreef, onverschillig of hij tijd
had of niet. Ik geloof, dat het helemaal afhangt van het enthousiasme van de ge
meente- of van de rijksarchivaris, om meer fiches te verkrijgen in de verschillende
archieven, waardoor de archieven gemakkelijker toegankelijk worden gemaakt.
Pirenne: Volgende congres naar Utah!
Van der Laan: Ik zou nog graag een opmerking willen maken n.a.v. hetgeen de
heer Ketelaar naar voren heeft gebracht. Ik ben alleen maar erg gelukkig, dat dat
heel vreemde plan dat u eerst in uw commissie had, van de baan is. Dat was ook
mijn hoofdbezwaar. Ik heb niets tegen het klaarmaken van materiaal voor com
puter-bewerking, integendeel ik zie het misschien wel veel pessimistischer dan u,
dat kan zijn ik ben helemaal voor het principe, dat men iets gereed maakt voor
computer-bewerking; alleen de wijze waarop dat dan zou moeten gebeuren, daar
liggen vele problemen. Er zijn misschien nog wel enkele andere bezwaren aan te
voeren. Maar mijn hoofdbezwaar is in ieder geval nog: heeft de commissie zich
nu eigenlijk wel goed op de hoogte gesteld van wat de eisen zijn. Ik heb sterk de
indruk, dat dat niet het geval is. Ik heb natuurlijk niet binnen de boezem van de
commissie kunnen kijken nou ja, misschien om een hoekje maar zou de heer
Ketelaar daar misschien nog antwoord op kunnen geven?
Ketelaar: In ieder geval probeert de commissie een zodanig systeem te ontwerpen
dat, zoals ik zoëven al zei, in ieder geval niet uitsluit verwerking door een optisch
leesapparaat. En voor de verwerking door een optisch leesapparaat is het noodza
kelijk, dat bepaalde gegevens in een bepaalde volgorde in een uittreksel, c.q. op een
fiche vermeld worden. Als, bij wijze van spreken, de namen van één van de com
paranten de ene keer bovenaan komen te staan en de volgende keer in het midden,
dan weer eens links en dan weer eens rechts, dan ben je nergens meer als je bijv.
een bestand van enige honderdduizenden fiches op een gegeven moment wilt invoe
ren. Dan moet je door iemand anders, voor je het in het leesapparaat invoert, steeds
weer, met een bepaald soort inkt of op andere wijze, laten kenmerken: waar staat
nu de naam, die ik als gegeven nummer 1 invoer, waar staat het adres, gegeven
nummer 2, enz. Als je al een bepaalde volgorde aanhoudt, is dat alleen een kwestie
van in het programma voor het leesapparaat stoppen.
Dekker: Ik moet toch nog even wat over de computer zeggen een onverwacht
argument voor mijn betoog. U bent er nu toch allen met mij van overtuigd, dat het
bijzonder moeilijk zal zijn om klassieke regesten in de computer te stoppen!
Pirenne stelt voor de gedachtenwisseling hiermede te besluiten.
Graafhuis vraagt: de voorbereidingscommissie en de stuurgroep, die vooraf aan
dit congres hebben gewerkt, zijn natuurlijk benieuwd naar het antwoord op de vraag
393
