kelijk kunnen zijn van de overgebleven stukken nieuwe bundels te vormen, samen
gesteld naar inhoudelijke kriteria. De term bundel dekt deze arbeid achteraf van
de archivaris;31 we komen dusdoende in de buurt van het 19e eeuwse pertinentie-
beginsel.32
Het spreekt welhaast vanzelf dat men t.z.t. te vernietigen archivalia niet in een
inventaris opneemt. Wel heeft het, in een dergelijk geval, zin in de inleiding op de
inventaris, juist van een archief waaruit veel vernietigd kan (zal) worden, de eigen
tijdse administratieve procedures nauwgezet vast te leggen, zonodig met een voor
beeld van elke soort vernietigbare stukken.
In de inleiding op de inventaris ontbreekt in betrekkelijk veel gevallen het is al
gezegd een expliciete verantwoording van de gevolgde inventarisatiemethode(n);
die verantwoording moet te vaak impliciet uit de inventaris zelf blijken. Als men
zich bepaald tot de enkele mededeling dat de inventarisatie 'volgens de beproefde
regels van de Handleiding is uitgevoerd, dan is zulk een mededeling volstrekt
onvoldoende.
M.i. is ook een mededeling als: 'bij de inventarisatie, die thans is voltooid, is over
het algemeen de indeeling gevolgd, zoals die tijdens de werkzaamheid van schrijver
dezes voor verschillende Geldersche stadsarchieven gebruikelijk is geworden', niet
geheel bevredigend.33
Daarentegen worden we soms maar te zelden aangenaam verrast door een
uitvoerige verantwoording waarvan voor anderen veel te leren valt.34
Het is nogmaals te betreuren dat, naast de geschiedenis van de archiefvor
mende instantie en de geschiedenis van het archief, die verantwoording vaak ach
terwege blijft: zodoende kan men niet uitmaken of er enigerlei oude orde aanwezig
was, nog minder of die orde al dan niet gehandhaafd kon worden.
Tenslotte: met ordenen, beschrijven en ineenzetten is het werk nog niet af. De
toenemende vraag 'van buiten' maakt het noodzakelijk archieven en archivalia
nader toegankelijk te maken. De manieren waarop dat reeds gebeurt c.q. zou kun
nen gebeuren zijn hieronder in een voorlopig schema gebracht.
31 Handleiding, 86; Ned. archiefterminologie, no. 63.
32 Ned. Archiefterminologie, no. 88.
33 A. J. van de Ven, Het oud-archief der gemeente Doesburg, Nijmegen 1950, p. 22.
34 bv. A. H. Martens van Sevenhoven, Het archief van de Geldersche Rekenkamer,
1559-1795.... deel I, 's-Gravenhage 1925, p. 21-29: De ordening en beschrijving van
het archief, m.n. p. 25-27 waar het ineenzetten van de inventaris wordt behandeld.
H. Hardenberg, inventaris der archieven van het arrondissement Maastricht en van de
Nedermaas (1794-1814), 's-Gravenhage 1946, afd. IV: toelichting tot de inventarisatie.
348
Voorlopig schema
I 'Gewone' methoden voor het toegankelijk maken van archieven.
1 inleiding tot de archief inventaris
2 inventaris
3 regesten
regestenlijsten van oorkonden
regestenlijsten van brieven
4 index op de eigennamen, voorkomend in 13
5 inhoudsopgave
II Methoden voor het nader toegankelijk maken van bepaalde archivalia
1 specificaties van c.cj. indices op de inhoud' van series b.v. van inge
komen brieven naar afzender, datering en inhoud
2 idem van heterogeen samengestelde banden
III Methoden voor het nader toegankelijk maken van archievenIof gedeelten
van archieven
A Inhoud (buitenzijde)
1 overzicht van de archieven in één of meer archiefbewaarplaats(en)
a b.v. gids voor Delft, Haarlem, Utrecht
b b.v. overzicht van de archieven in de rijksarchiefbewaarplaatsen
2 overzicht van archiefinventarissen
a zich bevindend in een bepaalde bewaarplaats (b.v. in het rijks
archief in Gelderland van, zoveel mogelijk, alle vermenigvul
digde inventarissen van, in Gelderse openbare archiefbewaar
plaatsen berustende, archieven
b logischerwijze grotendeels handelend over een bepaald territo
rium (b.v. rechterlijk archief van de bank van Driel en Zuili-
chem handelt uiteraard grotendeels over de Bommelerwaard)
B Inhoud binnenzijde
1 Bronnen voor de geschiedenis van
a een bepaald gebied van onderzoek (samengesteld uit vele en
velerlei soorten archieven)
b een bepaald territorium (idem)
c combinatie van a en b (idem)
2 'Inhoudelijke vertaling' van archieven
a van een bepaald archief als geheel (b.v. een politiearchief)
b van een gedeelte van een bepaald archief (b.v. memories van
successie).
349
