gewone burgerlijk recht hoeft de koper van een boek zich aan zo'n be
ding niet te storen: hij heeft niet met de uitgever, doch met de boekhan
delaar een koopovereenkomst gesloten. Ook wanneer het boek recht
streeks van de uitgever betrokken wordt kan de uitgever niet eenzijdig het
beding als voorwaarde aan de koopovereenkomst toevoegen.
1,8. Beperkingen van het auteursrecht
1.8.1. Het auteursrecht geldt niet onbeperkt. In de eerste plaats niet naar tijd
(zie 1.6.1.). Voorts niet omdat de wet een aantal gevallen kent waarin ver
veelvoudiging of openbaarmaking toch is toegelaten. De wet schept deze
beperkingen van het auteursrecht o.m. in het belang van de 'free flow of
information', van wetenschap en onderwijs en ten behoeve van eigen ge
bruik door derden.
Vooral op deze punten heeft de Auteurswet 1912 in 1972 enkele ingrijpen
de wijzigingen ondergaan, wijzigingen die voor een deel eerst op een later
tijdstip in werking zullen treden maar die toch bespreking behoeven.
Verder kent de wet b.v. nog beperkingen van het auteursrecht in het be
lang van geportretteerde personen (zie 1.8.6.), de openbare veiligheid enz.
Enkele voor een archivaris belangrijke gevallen waarin een verveelvoudi
ging of openbaarmaking niet als een inbreuk op het auteursrecht wordt
beschouwd volgen hierna. Een op het archiefbeheer toegespitste behan-
ling volgt in het tweede deel.
1.8.2.1. Overnemen van artikelen
Een dag-, nieuws- of weekblad of tijdschrift mag artikelen, berichten en
andere stukken (geen romans en novellen), die in een ander dagblad enz.
zijn verschenen, overnemen. Voorwaarde is dat de bron op duidelijke wij
ze wordt vermeld en dat (deze toevoeging is nieuw) de aanduiding van de
maker (indien deze in de bron voorkomt) moet worden overgenomen.
Overnemen mag niet indien het auteursrecht uitdrukkelijk is voorbehou
den. Bij tijdschriften is het voldoende als dit voorbehoud in algemene be
woordingen (b.v. 'auteursrecht voorbehouden') aan het hoofd van het
nummer voorkomt. Geen voorbehoud kan worden gemaakt ten aanzien
van artikelen die politieke geschilpunten betreffen, nieuwstijdingen en ge
mengde berichten (artikel 15, eerste lid). Wanneer men deze artikelen
overneemt moeten uiteraard wel de bron en de maker vermeld worden.
Ten aanzien van buitenlandse bladen gelden iets minder vergaande be
perkingen van het auteursrecht.
1.8.2.2. Korte aanhalingen uit in een dag-, nieuws- of weekblad of tijdschrift ver
schenen artikelen (zelfs in de vorm van persoverzichten) zijn, volgens het
nieuwe artikel 15a, geoorloofd, mits de bron en de maker duidelijk wor
den vermeld.
1.8.2.3. Citeren in recensies
In een recensie, polemiek of wetenschappelijke verhandeling mag men
[272]
stukken uit reeds eerder openbaar gemaakte geschriften aanhalen. Daar
bij moeten aantal en omvang van de citaten blijven binnen de grenzen
van hetgeen naar de regels van het maatschappelijk verkeer redelijkerwijs
geoorloofd is. Voorts moet de maker van het werk vermeld worden.
1.8.2.4. Verslag van een mondelinge voordracht
De in 1.8.2.3. gegeven regels gelden ook bij het aanhalen van gedeelten
van een in het openbaar gehouden, niet reeds in druk verschenen, monde
linge voordracht in een verslag daarvan.
1.8.2.5. Bloemlezingen
Onder bepaalde voorwaarden (o.a. betaling van een billijke vergoeding)
staat de wet toe dat reeds eerder uitgegeven werken geheel of gedeeltelijk,
al of niet in vertaling, overgenomen worden in bloemlezingen en andere
werken kennelijk bestemd voor het onderwijs of een ander wetenschap
pelijk doel.
1.8.2.6. Fotoreportages enz.
De herziene Auteurswet 1912 staat toe (artikel 16a) een korte opname,
weergave en mededeling van een werk in het openbaar in een foto-, film-,
radio- of televisiereportage, voor zover zulks noodzakelijk is voor het be
hoorlijk weergeven der actuele gebeurtenissen welke het onderwerp der
reportage uitmaakt. Het gaat hier uitsluitend om verslagen van actuele
gebeurtenissen. Het auteursrechtelijk beschermde werk zelf moet in de
actualiteit betrokken zijn.3
1.8.3. Auteursrecht op publikaties vanwege de openbare macht
Als inbreuk op het auteursrecht op een door of vanwege de openbare
macht openbaar gemaakt werk wordt niet beschouwd verdere openbaar
making of verveelvoudiging daarvan. De maker behoudt echter, volgens
het nieuwe artikel 15b, het recht zijn werken die door of vanwege de
openbare macht zijn openbaar gemaakt, in een bundel verenigd te doen
verschijnen. Het auteursrecht kan, hetzij bij wet, besluit of verordening,
hetzij in een bepaald geval blijkens mededeling op het werk zelf (telefoon
gids P.T.T.) of bij de openbaarmaking daarvan, door de overheid uit
drukkelijk worden voorbehouden (artikel 15b). Zo'n algemeen voorbe
houd is b.v. gemaakt ten aanzien van de hydrografische kaarten en boek
werken uitgegeven door of vanwege de minister van defensie (koninklijk
besluit 7 maart 1946 Stb. G 60).
1.8.4. Toegelaten kopiëren
1.8.4.1. Onderscheiden worden drie categorieën van toegelaten verveelvoudiging:
1. voor eigen oefening, studie of gebruik (zie 1.8.4.2.);
2. ten behoeve van de uitoefening van de openbare dienst of de vervul-
3 Komen-Verkade, Supplement nr. 79 bis.
[273
