Maar niet veel meer dan een derde van deze ongeveer 260 km lange grens, is,
om het zo maar te zeggen, in het staatsarchief Munster door archivalia vertegen
woordigd.
Het archief van de heerlijkheid Anholt berust in het archief van de vorst Salm-
Salm ter plaatse. Daar Anholt al in 1388 aan de familie van Bronckhorst en Baten
burg gekomen is, tot het in 1649 op de vorsten van Salm vererfde, spreekt het
van zelf, dat zich hier behalve de beroemde rollen van de Rijntol bij Arnhem
uit de 14de eeuw, ook nog vele andere Nederlandse zaken bevinden.
Het archief van het graafschap Bentheim vindt u voor het grootste deel op het
kasteel van de vorst van Bentheim-Steinfurt in Burgsteinfurt, de rest, de archivalia
uit de tijd na 1815, in het staatsarchief Osnabrück.
Alleen de archivalia over het wereldlijk- en kerkelijk gezag van de bisschop van
Münster bewaard het staatsarchief ip Munster, en hiervan ook alleen die van het
centraal beheer, voor zover deze niet geestelijke zaken betreffen en zodoende
aan het diocesaanarchief in Münster zijn afgedaan, terwijl van de locale admi
nistraties, dat wil zeggen van de ambten, die in de Franse tijd, zoals wij daar straks
hoorden, aan de bovengenoemde opvolgende instanties waren afgestaan, de
meeste archivalia aan deze ter hand zijn gesteld.
Dit is voor het grootste deel onmiddellijk na 1803, maar gedeeltelijk -jammer
genoeg -, pas na 1816 gebeurd, dus in een tijd, dat geen enkele van deze vorsten
van Napoleons genade nog regeerde, en als gevolg van de financiële regeling
tussen Pruisen en de families dezer vorsten, die gedeeltelijk al in de Franse tijd
en definitief op het congres van Wenen gemediatiseerd waren.
U moet dus de archivalia van de Münsterse administraties in de ambten Ahaus
en Bocholt uit de tijd van voor 1803 tegenwoordig in het archief van de vorst
Salm-Salm in Anholt zoeken, die van het ambt Dülmen voor het grootste deel
in het archief van de domeinen-administratie van de hertog van Croy in Dülmen,
en die van het graafschap Salm-Horstmar op de Salm-Horstmarse Rentei of
rekenkamer in Coesfeld.
Het territoriaal archief van het vorstendom Rheina-Wolbeck, dat maar drie
jaren van 18031806 heeft bestaan, waarin ook weer delen der Münsterse
ambtsarchieven van Rheine-Bevergern en van Wolbeek belandden, is sinds 1946
in het staatsarchief Münster gedeponeerd.
Ook aan de hertog van Arenberg waren archivalia van het Münsterse stichts-
beheer in 1803 en nog later onvergegaan, en wel die van het ambt Meppen, dus
van het zogenaamd Niederstift Münster van het Emsland, en delen van de centrale
administraties, die op deze delen van het Niederstift betrekking hadden.
Deze archivalia zijn na de laatste oorlog door de kollega's van het staatsarchief
Osnabrück opnieuw geordend en de repertoria daarover vindt u en in Meppen en
in Osnabrück. Ik hoop ook voor het staatsarchief Münster een kopie ervan te
krijgen.
In alle hier genoemde archieven vindt u natuurlijk ook de archivalia van de in
deze landen geseculariseerde kloosters en andere kerkelijke instellingen, maar
meestal zijn deze fondsen, behalve de charters, niet groot, omdat in de loop van
de 19de eeuw de meestal losse dossiers, voor zover ze niet recht en bezit betreffen,
op grote schaal vernietigd werden.
De series en dossiers over de enkele boerenhoeven en hofsteden bevinden zich
meestal nog op de zogenaamde Rentei (rekenkamer) als voorlopers van de
moderne akten hierover. Daarom zijn deze archivalia in de gedrukte inventarissen
dikwijls niet te vinden. De registraturen uit de 19de eeuw ontbreken daarin steeds!
Maar anders bewijzen deze 'Inventare der nichtstaatlichen Archive der Provinz
Westfalen'2 als eerste hulp, om zich in deze archieven terecht te vinden, goede
diensten, dus de inventaris van de Kreis Borken voor het archief in Anholt, die
van Coesfeld voor de archieven in Dülmen en Coesfeld, en de inventaris van de
Kreis Steinfurt voor het archief Bentheim-Steinfurt in Burgsteinfurt.
Dikwijls is in deze archieven meer aan archivalia te vinden dan in de inventa
rissen is aangegeven, vooral in Burgsteinfurt!
De archieven weerspiegelen, als zij tenminste nog enigszins intact gebleven zijn,
de geschiedenis van het land, waartoe zij behoren, en zodoende weerspiegelt het
archief van het sticht Münster ook de geschiedenis van dit land en daarmede
tegelijk ook die van zijn betrekkingen met Nederland.
De overlevering van deze relaties als wij ze beperken tot echte archivalia, en
niet ook willen denken aan de chroniekmatige overlevering, beperkt zich voor
de middeleeuwen tot een handvol charters of oorkonden, die, zover zij dag
tekenen uit de tijd vóór 1300, alle op enkele uitzonderingen na door de
uitgave in het oorkondenboek van het sticht Utrecht of in het Westfalische Ur-
2 Verschenen zijn totdusverre
Band 1, Regierungsbezirk Münster
Heft 1 Kreis Ahaus, 1899
Heft 2 Kreis Borken, 1901
Heft 3 Kreis Coesfeld, 1904
Heft 4 Kreis Steinfurt, 1907
Heft 4a Kreis Coesfeld, Nachtrage, 1908
Band 2, Regierungsbezirk Münster
Heft 1 Kreis Tecklenburg, 1903
Heft 2 Kreis Warendorf, 1908
Heft 3 Kreis Lüdinghausen, 1917
Band 3, Regierungsbezirg Minden
Heft 1 Kreis Warburg, 1929
Beiband 1, Regierungsbezirk Münster
Heft 1 Kreis Borken, fstl. Archiv in Anholt, 1902
Heft 2 Kreis Coesfeld, fstl. Kammer in Coesfeld und herzgl. Dom. Adm.
in Dülmen, 1904
Beiband 2, Regierungsbezirk Minden, 1 Archiv des bischöfl. Gen. Vikariats in Pader-
born, 1920
Beiband 3, Regierungsbezirk Münster, Bischöfl. Diözesanarchiv in Fünster, 1937.
[42]
[43]
