steld en is thans gereed gekomen met de bestudering der ontwikkeling van het
Botlekgebied. Het spreekt vanzelf dat de in het Archief aanwezige documentatie
bronnen hem vele nodige gegevens verschaffen. In het kort wil ik ze opsommen:
1 De algemene bibliotheek bevat naslagwerken en andere werken op vakterrein en
algemeen historisch-topografisch terrein. Zij moet voortdurend worden aangevuld
en de catalogus moet worden bijgehouden.
2 Er is een grote speciale bibliotheek, waarin alle publicaties, die betrekking heb
ben op Rotterdam boeken, gedenkschriften, romans, brochures, pamfletten enz.
soms na moeizame opsporing, worden opgenomen. Wanneer deze bibliotheek,
na juiste alfabetische en systematische catalogisering, nog meer dan thans tol haar
recht zal komen, kan blijken hoe waardevol deze unieke verzameling is. Bijzondere
collecties van Rotterdamse jaarverslagen, zowel de gemeentelijke als die van be
drijven, instellingen en verenigingen op allerlei gebied, alsmede van Rotterdamse
periodieken uit verleden en heden honderden in getale worden van dag tot
dag bijgehouden en nauwkeurig gecatalogiseerd.
3 De krantenverzameling op dit ogenblik bestaande uit tien Rotterdamse
dagbladen heeft een zelfstandig bestaan. Een dagelijks terugkerend werk is het
verwerken van al het Rotterdamse nieuws in een rubrieksgewijs ingedeelde karto-
theek en het samenstellen van de dagelijkse kroniek voor het Rotterdams Jaar
boekje. Alle dagbladen worden gebonden. Zij nemen zoveel ruimte in dat te over
wegen ware of hier niet op ruime schaal microfilming zou kunnen worden toege
past.
4 Een paradepaardje van het Rotterdamse Gemeentearchief is de topografisch-
historische prentatlas, welke bestaat uit tienduizenden kaarten, tekeningen, prenten
en foto's over een tijdvak van meer dan vier eeuwen. Voortdurend wordt aange
kocht; de rubriekencatalogus is goed bijgehouden. Mede daardoor en door de
goede materiële verzorging geniet deze verzameling een zekere vermaardheid in
ons land. Er wordt een toenemend veelvuldig gebruik gemaakt van deze rijke
documentatiebron zowel ten behoeve van illustrering van gedenkboeken, perio
dieken enz., de samenstelling van plaatwerken als ook met het doel materiaal te
lenen voor tentoonstellingen, in 1963 alleen al 25 stuks.
Aan gerenommeerde kunstenaars en fotografen worden speciale opdrachten ver
strekt voor het in beeld brengen van de Europoort-werken en de metrobouw.
Degene, die is belast met het dagelijks beheer van de atlas, beschikt over een goede
visuele memorie. Door de wijze waarop zij haar omvangrijk geworden taak ver
richt, kweekt zij ontegenzeggelijk veel goodwill voor het Gemeentearchief.
5 In een afzonderlijke portrettenverzameling zijn en worden duizenden portretten
opgenomen van Rotterdammers van zekere betekenis, van wie gelijktijdig bepaalde
levensbijzonderheden worden vastgelegd.
6 De collectie affiches in ons bezit heeft voor een deel betrekking op Rotterdam;
er worden ook niet-Rotterdamse Nederlandse affiches bijeen gebracht, die op een
eigen wijze een beeld weergeven van de tijd, waarin ze ontstaan zijn.
7 Ten behoeve van het 'flimarchief' wordt gestreefd naar het verwerven van zo
veel mogelijk historische en actuele films documentaire- en journaalfilms
[186]
betreffende Rotterdam. Ons materiaal bestrijkt circa 50 jaar. Alle films zijn van
zelfsprekend onbrandbaar.
8 De jongste 'documentaire' telg is het 'geluidsarchief', waarvoor - ook in de
pers veel belangstelling bestaat. Behalve Rotterdamse grammofoonplaten wor
den bandopnamen van Rotterdamse gebeurtenissen aangekocht en in opdracht
vervaardigd, terwijl personen, die in het Rotterdamse maatschappelijke of cultu
rele leven een rol spelen of gespeeld hebben, worden benaderd met het verzoek
een kort zgn. 'gesproken portret' te willen uitspreken. De Directeur van de Centrale
Discotheek, de heer Rob Maas, neemt met groot enthousiasme en charme vele
dergelijke 'gesproken portretten' op in het welwillend daarvoor ter beschikking ge
stelde Museum Van der Vorm. Duplicaat-opnamen worden ondergebracht in
de discotheek van het Historisch Instituut van de Rijks Universiteit te Utrecht,
waarmee wij goede betrekkingen onderhouden.
Het voorbereiden der opnamen vereist veel tact en geduld, het afluisteren en cata
logiseren speciale vaardigheid; eigenschappen, welke degene bezit, die het 'geluids
archief' runt. Ons 'geluidsarchief' heeft in Nederland een uitstekende naam ge
kregen.
B Wetenschappelijk ambtenaar
De archivaris moge van oorsprong en krachtens wet en instructie gemeenteambte
naar zijn met een administratieve taak, wet en instructie beide gaan er van uit
dat hij ook een zuiver wetenschappelijke taak heeft te vervullen. De oud-archieven
kunnen natuurlijk de administratie soms nog wel enig belang inboezemen, in feite
zullen veeleer de historici zich er door aangetrokken gevoelen. Het leeuwenaan
deel der oude acten zou vanuit administratief gezichtspunt zonder omhaal ver
nietigd kunnen worden, omdat ze nul en generlei bewijswaarde meer hebben. Het
is maar goed dat die vernietiging niet is gepermitteerd; het zou moedwillig verlies
betekenen van culturele waarden, een ramp voor de historische wetenschap.
Sinds men zich circa 1800 de wetenschappelijke waarde bewust is geworden van
de stukken, welke door de Franse Revolutie hun rechtsgeldigheid waren kwijt
geraakt, sinds men gelijktijdig tot het oordeel was gekomen dat geheimzinnigheid
inzake stukken, welke geen effect meer hadden, zinloos was, heeft men de archief
poorten steeds wijder ontsloten voor onderzoekers en belangstellenden, totdat
tenslotte artikel 1 van de archiefwet van 1918 de openbaarheid en kosteloze raad
pleging met zoveel woorden voorschreef.
Navorsers bezoeken de archieven en wenden zich tot de archivarissen om inlich
tingen te verkrijgen. Vanzelfsprekend, want de archivaris is als beheerder van de
archieven en verzamelingen, als wetenschappelijk geschoold kenner van het oude
schrift en de andere geheimen van zijn vak, de aangewezen persoon om behulpzaam
te zijn.
De gemaakte inventarissen, catalogi en klappers komen nu de wetenschap ten
goede. De wetenschap profiteert ervan dat Rijksarchivalia welke een lokaal-
geschiedkundige waarde hebben, zoals de doop-, trouw- en begraafboeken en de
[187]
