Dat is toch een normaler taalgebruik. Op bladzijde 25: 'register betreffende ver
huur van zitplaatsen enz.' Waarom niet: 'register van verhuur enz. Op dezelfde
bladzijde: 'een tabel betreffende de huurprijzen' en 'verantwoording betreffende
enige bijzondere collecten'. In beide gevallen zou ik 'van' in plaats van 'betreffende'
willen gebruiken.
Al met al heeft de heer Schuitema Meijer een geslaagd werkstuk geleverd, waar
voor hij alle lof verdient.
T. J. Naudin ten Cate
Dm. W. Chr. Pieterse, Inventaris van de archieven der Portugees-lsraëlietische
Gemeente te Amsterdam, 1614-1870, uitgave van de Gemeentelijke Archiefdienst
Amsterdam 1964, 85 blz. (gedrukt).
De gemeente-archivaris van Amsterdam, dr. W. J. van Hoboken, deelt in een
Ten Geleide mede, dat de toenmalige gemeente-archivaris, mr. A. Ie Cosquino
de Bussy, tijdens de Duitse bezetting de archieven van de Portugees-lsraëlietische
Gemeente te Amsterdam heeft weten te redden door deze heimelijk onder te bren
gen in het Amsterdamse gemeente-archief. Een hoogst belangrijk initiatief.
Na afloop van de oorlog zijn die archieven (c. 60 strekkende meters) in bewaring
gebleven in het gemeente-archief, uiteraard met toestemming van de Portugees-
lsraëlietische Gemeente. Met financiële steun van The Jewish Historical General
Archives Jerusalem, Israël, kon overgegaan worden tot de vervaardiging van een
wetenschappelijke inventaris van deze archieven en wel door mejuffrouw drs. W
Chr. Pieterse, wetenschappelyk ambtenares in dienst van de Portugees-Tsraëlietische
Gemeente. De zeer noodzakelijke materiële verzorging heeft de Gemeentelijke
archiefdienst op zich genomen.
De inventaris bestaat uit 1354 nummers en wordt voorafgegaan door een inhouds
opgave gevolgd door een inleiding van 15 bladzijden. Achter de inventaris volgen
indices van persoons- en plaatsnamen. De index van persoonsnamen, die ruim
4 bladzijden beslaat, vermeldt talloze bekende en in Nederlandse oren zo wel
luidende namen van families, die zoveel hebben bijgedragen tot het briljant-
cosmopolitisch karakter van Amsterdam. Zonder deze immigranten en daarnaast
de naar Amsterdam getrokken Rooms-Katholieken, Doopsgezinden, Hugenoteh,
Nederlandse, Italiaanse, Spaanse en Duitse joden, zou de Amsterdamse handels-
en financiële wereld en de gehele Nederlandse cultuur, een heel wat schraler beeld
vertonen dan thans het geval is. Wellicht was Amsterdam zonder die invasies een
enigszins stroeve West-Friese stad gebleven. Andere immigranten noem ik hier niet.
De door mej. Pieterse vervaardigde inventaris is onderverdeeld in:
A het archief van de gemeente Bet Jacob (huis Jacob's), 1614-1639, nummers
1-8, waarvan de uit Antwerpen gekomen z.g. marranen (schijnchristenen) ver
moedelijk de kern hebben uitgemaakt.
B het archief van de gemeente Neve Salom (verblijf van de vrede). 1616-1639,
nummer 9, waarschijnlijk gevormd door marranen uit Spanje.
[196]
C het archief van de gemeente Bet Israël (huis van Israël), 1618-1639, nummers
10-12, gevormd door leden, die zich afscheidden van Bet Jacob.
D het archief van het college van afgevaardigden der drie gemeenten terzake
van de impost van de gezamenlijke lidmaten geheven ten behoeve van de kassen
der gemeenten, 1622-1639, nummers 13-18.
E het archief van de Parnassim (bestuurders) van de gemeente Talmud Tora
(studie der wet), 1639-c. 1870, nummers 19-1041, een fusie van de 3 gemeenten
Bet Jacob, Neve Salom en Bet Israël. Dit is het grootste archief van de Amster
damse Port.-Israëlietische gemeente.
Het is onderverdeeld in:
I stukken van algemene aard, n.l. resoluties enz. (nummers 19-121). Het 'enz.'
houdt in notulen, ingekomen stukken en copieën van uitgaande stukken (m.i. is
het beter te gebruiken 'uitgegane' stukken) en afkondigingen. Verder zijn onder T
gebracht de reglementen (nummers 122-135).
II stukken van bijzondere aard (nummers 136-1041). Deze rubriek II is op haar
beurt verdeeld in niet minder dan 11 onderafdelingen, t.w. huishouding, inrich
ting van het bestuur, personeel, financiën (met 5 onderverdelingen), beheer van
de synagoge, administratie van de lidmaten (5 onderverdelingen), jurisdictie (boe-
delbeheer en rechtspraak), de zorg voor kosjer voedsel, beheer van de begraaf
plaats, sociale zorg en bemoeiingen met andere gemeenten. Opgemerkt zij, dat
onder Jurisdictie (boedelbeheer), nr. 529, 18de en 19de eeuwse genealogieën van
stamvaders zijn geplaatst. Genoemd worden de familienamen Alvares, da Costa
Athias, Cohen de Lara, Machado, Machorro, de Mesa Flores, Pereira, de Pinto,
Sarphati, Belmonte, Semag Serano, del Sotto, Abarbanel Souza, Tartas en Teixeira.
De boedeldossiers kunnen in genealogisch opzicht ook van grote waarde zijn, num
mers 609-850.
F het archief van de Grote Kerkeraad, 1762-1871, nummers 1042-1050, die be
stond uit leden van de commissie tot zaken der Israëlieten, parnassim en penning
meester en ouderlingen, t.w. oud-parnassim. De inleiding wekt op blz. 9 de indruk,
dat het beginjaar van de Grote Kerkeraad c. 1814 is. Het is daarom niet geheel
duidelijk hoe het dan mogelijk is, dat de besluiten van de Grote Kerkeraad reeds
in 1762 aanvangen. Bij navraag verklaarde mejuffrouw Pieterse, dat de Grote
Kerkeraad al in 1762 bestond, doch eerst in 1814 werd gereglementeerd.
G gedeponeerde archieven, nummers 1051-1321. Deze afdeling bevat een groot
aantal archieven, verdeeld in rubriek I archieven van verenigingen en instellingen
van de gemeente Talmud Tora (nummers 1051-1303) en II archieven van andere
gemeenten en instellingen (nummers 1304-1321). Onder I zijn o.a. ondergebracht
het archief van Talmud Tora en Ets Haim (nrs. 1051-1140), een reeds c. 1600
opgerichte leerschool, waarbij in 1637 de broederschap Ets Haim (boom des
levens) kwam om financiële steun te verlenen aan de leerlingen van Talmud Tora,
het archief van Gemut Hassadim (het verrichten van liefdewerken) (nrs. 1191-
1201) opgericht c. 1639, van het Oude-vrouwen en ziekenhuis, Mesib Nefes, opge
richt in 1833, van de bewaarschool, opgericht in 1847, enz., enz., in totaal 23 ar
chieven.
[197]
