Met het verzamelen, catalogiseren en indiceren van kranten, persdocumentatie
in het algemeen, houden zich tegenwoordig voornamelijk grote bibliotheken en
nationale persinstituten bezig, terwijl curiosa nog wel bewaard worden in pers
musea32.
In Rotterdam bezit het Gemeentearchief van ouds een krantenverzameling. De
Rotterdamsche Courant is aanwezig vanaf 1738. Thans komen er tien dagbladen
binnen en voorts vele honderden periodieken. Een rubrieksgewijs ingedeelde kar-
thotheek wordt dagelijks aangevuld met verwijzingen naar wat er aan specifiek
Rotterdams nieuws in de dagbladen is gepubliceerd. Voor bepaalde perioden uit
het verleden zijn in de loop der jaren ook klappers gemaakt op namen van per
sonen en zaken. Dit werk is nog niet af, maar wat er is wordt ten gerieve van
onderzoekers vaak geraadpleegd.
V Visuele documentatie.
Mr. H. C. Hazewinkel heeft na het instellen in 1955 van een enquête in het
Nederlands Archievenblad een overzicht gepubliceerd van wat door overheids
instanties hier te lande op het stuk van topografische documentatie verricht was33.
Nog niet zo lang geleden verscheen in het Mededelingenblad van de Culturele
Raad van Zuid-Holland een rapport over de stand van zaken met betrekking
tot plaatselijke visuele documentatie in Zuid-Holland34. Op een studiebijeenkomst
in het Rotterdamse Gemeentearchief werd dit onderwerp verder besproken35. Er
bestaat een vereniging 'De Topografische-Historische Atlas' welke een handleiding
voor het samenstellen en beheren van topografische atlassen het licht heeft doen
zien en welke beoogt een centrale catalogus tot stand te brengen.
De Museumdag van november 1952 behandelde opnieuw het probleem waar
historische en topografische atlassen thuis horen, in musea of archieven. Erkend
werd van die onverdachte zijde dat indeling bij archieven zekere voordelen biedt36.
Een dergelijke verzameling is immers geen kunstverzameling maar veeleer een
'vraagbaak en informatiebron, die nooit genoeg kan bevatten'37.
In nagenoeg alle landen houden de archieven zich bezig met visuele documen
tatie door tekeningen, foto's afbeeldingen van straten, gebouwen en van
gebeurtenissen, reproducties, prentbriefkaarten, kaarten, plattegronden, por
tretten en soms ook lichtbeelden, dia's en films te verzamelen38.
In Nederland dateert een Centraal Filmarchief uit 1919. De films kwamen
3- Dr. Kurt Koszyk, a.w.; Egon Merker, a.w.; dr. Roland Seeberg-Elverfeldt, a.w.;
dr. Elger Blühm in Der Archivar 1960 Heft 1, blz. 39 e.v.: 'Deutsche Presseforschung
in Bremen; Bernh. Poll in Der Archivar 1963 Heft 1, blz. 81 e.v.; 'Das Internationale
Zeitungsmuseum in Aachen'.
33 N.A.B. 19561957, blz. 93: 'Topografische documentatie'.
34 Mededelingenblad Cult. Raad van Zuid-Holland, oktober 1964.
35 7 mei 1965.
36 Rapport in Nieuwsbulletin Kon. Ned. Oudh. Bond 1953, kol. 193 e.v.
37 A. C. Kersbergen in N.A.B. 1940—1941, blz. 149: 'De lof van de gruwelkamer'.
38 Zie het rapport Intern. Archiefcongres 1964 van A. Szedö: 'Les systèmes modernes
de classification des archives contemporaines'.
f 144]
naderhand na overdracht aan het Rijk als Rijks Historisch Filmarchief in het
Algemeen Rijksarchief, waar ze niet lang verbleven. Via deponering in het
Nederlands Filmmuseum zijn ze onder beheer van de Rijksvoorlichtingsdienst te
recht gekomen in een veilige bunker in de duinen39.
In Duitsland was het oude Filmarchiv een afdeling van het Reichsarchiv te
Potsdam. In de Nazitijd bestond het Reichsfilmarchiv onder het Reichspropaganda-
ministerium. Het deel dat de Russen in 1945 buit gemaakt hebben werd in 1954
1955 als 'aufrichtige Freundestat' aan de D.D.R. teruggeschonken ter plaatsing
in een Staatliches Filmarchiv te Oost Berlijn. De Geallieerden, die het grootste
deel in de wacht gesleept hadden, lieten volgens dezelfde bron niets meer
van zich horen. In de Bondsrepubliek worden films met een politieke en sociale
strekking thans in het Bundesarchiv te Koblenz opgenomen40.
In Frankrijk is in 1926 een Cinémathèque Nationale opgericht; maar zowel hier
als o.a. in Amerika, Rusland, Polen en Joegoslavië behorens films tegenwoordig
duidelijk tot het gebied der archiefdocumentatie41. Engeland neemt een conserva
tiever standpunt in. Zowel foto's als films worden er principieel bewaard in
bibliotheken en musea. Een belangrijke oorlogscollectie bevindt zich in het
Imperial War Museum te Londen.
Over het Rotterdamse Gemeentearchief kan ik zeggen dat het een grote prent-
atlas bevat, welke voortdurend in omvang toeneemt door de verwerving van
aanwinsten. Vermeldenswaard is wellicht dat er jaarlijks met betrekking tot be
paalde actuele onderwerpen als Europoort en metrobouw opdrachten worden
gegeven aan kunstenaars en fotografen. Overbodig is hieraan toe te voegen
dat de gehele prentatlas is gecatalogiseerd en talrijke malen wordt geraadpleegd.
Ook Rotterdamse films en filmfragmenten zijn ondergebracht in het Gemeente
archief, vanzelfsprekend alle onbrandbaar en slechts te raadplegen voorzover dat
met de copyrights verenigbaar is.
VI Auditieve documentatie.
Naast de film is het geluid in de archieven binnengedrongen als bron van
bijzondere documentaire waarde. De verzuchting in het Nederlands Archievenblad
van 19561957 dat 'wij staan voor een invasie van 'geluidsarchieven' is wel
bewaarheid. Hoe zijn de technische mogelijkheden niet toegenomen sedert de
oprichting in 1899 van het Phonogrammarchiv der Österreichischen Akademie
39 Verslagen 's Rijks Oude Archieven 1955, blz. 5 en 1957, blz. 6.
40 Zie dr. W. Kohte in Der Archivar 1955 Heft 3, blz. 197 e.v.: 'Gegenwartsgeschicht-
liche Quellen und moderne Überlieferungsformen in öffentlichen Archiven'; Hans
Barkhausen in Der Archivar 1960 Heft 1, blz. 1 e.v.: 'Zur Geschichte des ehemaligen
Reichsfilmarchivs'; Wolfgang Klaus in Archivmitteilungen D.D.R. 1961 Heft 5, blz.
146 e.v.: 'Das staatliche Filmarchiv der Deutschen Demokratischen Republik'; dr. W.
Kohte in Der Archivar 1963 Heft 2, blz. 189 e.v.: 'Uber Bild- und Filmarchive'.
41 Zie R. H. Bautier in 'l'Histoire et ses méthodes'. Paris 1961, blz. 153 e.v.: 'Les
archives'; T. R. Schellenberg, a.w.; het voorn, rapport van A. Szedö.
145]
