34
aan de stad werd toegestaan de lllustre School tot Academie te verheffen
terecht bleef dit archiefstuk in het stadsarchief, terwijl het archief der
Universiteit evenzo ten rechte rijkseigendom geworden is daarnaast
zeldzaam geval! -het register van overledenen, aangebracht bij de Mom-
boirkamer (1623 vlg.); ook het broederschapsboek der Ellendige zielen met
fraaie miniatuur van 1436 worde vermeld. Ook van de derde afdeling boven
genoemd waren enkele specimina geëxposeerd.
Ook bij de archivalia der afdeling provincie Utrecht zat de bedoeling voor
zowel een beeld te verschaffen van het vroegere regeringsapparaat als in
zicht omtrent de geschiedenis van het gewest. Van de drie voornaamste be
standdelen van het Rijksarchief in Utrecht: landsheerlijk (bisschoppelijk) ar
chief, Staten-archief en de kapittelarchieven, waren de belangrijkste stukken
geëxposeerd: schenking van het graafschap Drente aan de bisschop (1024),
eerste stap op de weg naar expansie van het bisdom, de landbrief van 1375,
het eedboek. Rijk vertegenwoordigd waren de zo belangrijke kapittels, die
wel is waar in de stad waren gevestigd en belangrijk deel van haar historie,
maar wier arcnieven ten rechte overigens -ten slotte in het Rijksarchief
zijn beland: het 14e eeuwse necrologium van Oudmunster, het liber catenatus,
een aflaatbrief van 1288, een rekening (rol) van 1295, een rotulus van ruim
19 m lengte over een proces van het Domkapittel met de heer van Rechteren
van 1350, een verzameling cartularia met interessante banden, het kaartboek
van Oudmunster van 1597, de rekening van de Domfabriek van 1395, verge
zeld van de publicatie van Ten Haeff. Ook uit andere afdelingen kwamen
waardevolle bijdragen: de genealogische collecties Attevelt en dr Booth, het
oudste album studiosorum der Universiteit, de oudste kaart van het Neder-
sticht (1580). Voor „het publiek" aantrekkelijk waren met name de transport
akte van Soestdijk aan Willem III (1674) uit het Kon. Huisarchief, en de
afbeelding van Het Loo in 1708 in het Kaartenboek van St. Marie. En dan
de akte der Unie van Utrecht en het Vredestraktaat van 1713, wel is waar
geen deel van Utrechtse archieven beide waren afgestaan door het Alge
meen Rijksarchief maar die hier niet mochten ontbreken.
Het slot der tentoonstelling werd door onze collega's „de gruwelkamer"
genoemd. Daar lag als onherkenbare knoedel een der successiememories, die
naar men weet hier in bijzonder slechte conditie aan het archief zijn overge
dragen. Daar lagen ook, ter belering en stichting der bezoekers, voorbeelden
van herstel van archivalia door zaponering en dergelijke maatregelen.
De tentoonstelling, die ook enkele avonden geopend was en onder des
kundig geleide kon worden bezichtigd, is bezocht door 2150 bezoekers.
DE REGISTERS VAN DE B.S. IN GELDERLAND
Zoals ieder onzer weet worden en werden de registers van de B.S. door
de betreffende ambtenaren in duplo opgemaakt. Het ene register blijft onder
berusting van de ambtenaar B. S. in de betrokken gemeente, het andere wordt
gedeponeerd bij de griffie der arrondissementsrechtbank, waaronder die ge
meente ressorteert. Bij K. B. van 23 April 1929 zijn deze registers van 181 L
1842L) van de rechtbanken overgebracht naar de rijksarchieven in de pro-
1) Een wijziging, waardoor de grens op 1882 wordt gesteld, verkeert in een
vergevorderd stadium van voorbereiding.
35
vincie en zijn de rijksarchivarissen belast met de bevoegdheden kantmel
dingen voordien aan de griffiers krachtens art. 11 bis der Archiefwet op
gedragen. Minder algemeen bekend is het echter, dat men deze registers der
gemeenten in Gelderland, behoudens twee kleine uitzonderingen, niet alleen
niet in het Rijksarchief in Gelderland aantreft ruimtegebrek heeft tot nu
toe de uitvoering der voorschriften van het K. B. belemmerd -doch ten dele
zelfs buiten de provincie.
De Mededelingen van het Centraal Bureau voor Genealogie 1953 no. 1
brengen een overzicht van de plaatsen, waar zij dan wel zijn. De registers
B. S. met de bijlagen en de daarbij behorende 10-jarige tafels van de gemeen
ten, ressorterende onder de rechtbank van het arrondissement Arnhem, zijn
naar de bunker te Schaarsbergen overgebracht omdat de bewaarplaats werd
afgebroken; het beheer berust bij de griffier.
De registers der gemeenten, vallende onder de rechtbank van het arrondisse
ment Zutfen, zijn onder bewaring van de griffie dier rechtbank. Van beide
dus tenminste in Gelderland. De registers der overige gemeenten echter be
rusten nog onder de rechtbanken in aangrenzende provinciën. Zo zijn bij de
rechtbank te Zwolle de registers der gemeenten Doornspijk, Elburg, Ermelo,
Hattem, Heerde, Nijkerk, Oldebroek en Putten; de 10-jarige tafels echter zijn
overgebracht naar het Rijksarchief aldaar. Onder de rechtbank te Utrecht be
rusten de registers der gemeenten Barneveld, Beesd, Beusichem, Buurmalsen,
Kuilenburg, Deil, Geldermalsen, Hoevelaken en Scherpenzeel; evenzo de 10-
jarige tafels. Onder die te 's-Heriogenbosch ten slotte de registers der ge
meenten Ammerzoden, Brakel, Driel, Gameren, Haaften, Hedel, Hurwenen,
Kerkwijk, Maasdriel, Nederhemert, Poederoyen, Waardenburg, Zaltbommel
en Zuilichem1
De registers echter der gemeenten Hei wijnen en Vuren, die ressorteren
onder de arrondissementsrechtbank te Dordrecht de boven genoemde uit
zonderingen bevinden zich niet daar, doch in het Rijksarchief in Gelderland.
Het ware gewenst, dat aan deze zonderlinge toestand zo spoedig mogelijk
een einde kwam, zowel uit oogpunt van richtig archiefbeheer als van het
belang van het genealogisch onderzoek.
NOORDS ARCHIEFWEZEN
Wederom hebben collegiale geschenken de bibliotheek van het Algemeen
Rijksarchief verrijkt.
De Deense archief chef Erslev had in 1923 in de serie Vejledende Arkiv-
registraturer inventarissen uitgegeven van in het centrale depot te Kopenhagen
berustende private archieven uit de 19e eeuw; de rijksarchivaris Kroman had
in 1948 diens taak voortgezet door het samenstellen van overzichten over de
inhoud van particuliere archieven vóór 1660. Zijn ambtgenote, mej. Glarbo,
heeft verleden jaar de serie voltooid door ons onder de titel Privatarkiver
[ra Tidsrummet 16601800 even heldere als overzichtelijke inventarissen te
schenken van de schriftelijke nalatenschappen der talrijke, voornamelijk
D De vermelding in de „Mededelingen" dat deze registers in de kelders van
het Rijksarchief in Noord-Brabant zijn geborgen is niet meer juist. Zij waren
wegens de brand in het Paleis van Justitie in 1944 daar gebracht, doch zijn ver
leden jaar naar hun oorspronkelijke bewaarplaats teruggekeerd.
