50
C. Joan Blaeu's stedenboek van de Vereenigde Nederlanden (c. 1649).
In het voorwoord van „Joan Blaeu aen den leser" in Blaeu's
stedenboek der Vereenigde Nederlanden (ik raadpleegde het exem
plaar in het Gemeentearchief te Zwolle) komen de volgende zinsneden
voor.
51
Bijlage 2.
Plattegronden (pl.), vogelvlucht-afbeeldingen (v.) en prospecten
(pr.) van Noord-Nederlandsche steden, voorkomende in het steden
boek van Braun en Hogenberg (B.-H.)
Wij noemen plattegronden ook die kaarten, waar gebouwen in
opstand zijn geteekend, prospecten ook die afbeeldingen, waar de
teekenaar zich althans in de verbeelding tot een zekere hoogte boven
de stad heeft verheven. Onder vogelvlucht-afbeeldingen verstaan wij
de overgangsvorm, waar wél straten in een stad zijn geteekend, maar
toch van een „plattegrond" niet kan worden gesproken. Bij de platte
gronden is zooveel mogelijk aangetoond, naar welk voorbeeld de kaart
is gemaakt.
Deel I (1572).
Deel II (1575).
pour le plaisir,^ commodité de ceux, qui les desireroyent avoir a part, ou bien coniointes avec ledict
lirre. Ainsi s est il ensuivi que nous avons recouvert et faict tailler toutes les Cartes
desdiotes Provinces, et de plusieurs villes d icelles au mieux qu'il nous esté possible,
selon les patrons qu il a pleu a quelques ungs des Magistrats d'aucunes villes nous
envoyer liberalement; el comme par toutes autres manières nous les avons peu recouvrer de
nosdicls Seigneurs et bons amisal aussi faict faire a nos despens. Mais comme telle entreprinse
ne se pourroit iamais parachever selon sa digoité, sons l'aide et assistance de vous mes
Seigneurs, Magistrats, Officiers, Bourgeois, ou inhabitants de chacun lieu: nous vous prions tous
en general, et cbacun en particulier, qu'il vous plaise nous assister et aider de toutes et chacune
chose que iugerez propre et honorable pour I illustration de cbacunne de vos villes, Franchises, ou
places, lant en pourtraicts d icelles, comme en toutes autres declarations des particularities, qu'il
vous semblera bon il estre adiouxté audict livre, ou Description desdicts Pais-bas, et nux pourtraicts
de chacun lieu d'iceux. Ce que faisamts nous vous promectons de tascher, par tous moyens
a nous possibles, de suivre ce qu il vous aura pleu nous ordonner, prescrire et designer en
telles choses. Ce pendant ie prieray Dieu, Messeigneurs, qu'il lui plaise vous augmenter
a tous et a chacun de vous ses sainctes graces en bonne prospérité. d'Anvers, en nostre
Imprimerie, ce 15 de Decembre MDLXXXI.
Le tout vostre bien affectionné a vous faire tres humble service,
CHRISTOPHE PLANTIN.
Indien iemant iets, 't gene hy tot verbetering ofl vermeerdering van dit Werck dien-
stigh acht, han hy brengen, om liet te helpen verderen en verheerlijcken, hy gelieve het my deel-
achtigh te maken; op dat hy syn Vaderlandt, de nakomelingen, en my in 't bijsonder een
aengenamen dienst oewijse, en aen hem verplichte
vertoon u in dit Deel d Afbeeldingen der Steden van 't Vereenighde
Nederlant, met hare Beschrijvingen, doch soodanigh, als ick die heb konnen bekomen.
Wat de Steden belangt, ick geloof, datse uwe begeerte, om dat'er geen kosten nocht
arbeyt aen gespaert is, vernoegen sullen; rnaer van sommige Beschrijvingen durf ik my
t selve soo vast niet beloven; want men kan die, sonder gunst en bevel der Magistraten,
uyt de archdven en stadtsboeoken niet verkrijgen; en dewijl sulcks geen werck voor een
eenigh mertsc'h is, heb ick aen verséheyde mijne vrienden versocht, dat vder syn ver
mogen en vlijt geliefde te besteden om al 't gene by te brengen, dat tot eer en cieraet
van hun geboortstadt konde strecken; doch ick ben seer weynigh aen hare naerstigiheydt
verplicht; maer, daer door een afkeer gekregen hebbende, om van andere min bekende
iets te begeeren, genootseckt geweest tot de gemeene vrienden, dat sijn geachte Schrij
vers, (welcke Koning Alphonsus doode en de beste Raetsheeren noemde), die in 't Latijn
oft andere talen de Nederlanden beschreven hebben, mijn toevlucht te nemen. En dewijl
my, die alleen ben, de Tijdt niet toelaet alles self te doen, 'heb ick aen anderen, bequaem
om myn voornemen uyt te voeren, daer toe ordre gegeven: dese hebben, op de wijse
der byen het beste uyt alle bloemen van welsprekentheyt en geleertheydt tot dese saeck
dienstigh, vergadert, en 't selve yder op syn plaetse gevoegbt. Indien ghy dal niet genoegh
acht, maeck my iels beters deelachtighick sal 't met danck ontfangen, en lot verbetering van dit
werch gehruyehen
18. 's Hertogenbosch. pr.
19. Utrecht, pl.
20. Amsterdam, pl.
21. (Boven) Groningen, pr.
(Links onder)
Brouwershaven, pr.
(Rechts onder)
Gorinchem. pr.
Boven s Hertogenbosch, daaronder prospecten van
Leuven en Medhelen.
Oost boven. Dr. G. C. Labouehère heeft aangetoond,
dat deze pl. waarschijnlijk een navolging is van een
pl. in 1569 vervaardigd door Melchisedech van
Hoom1). In sommige exemplaren zijn op deze kaart
nieuwe bastions bijgegraveerd.
Zuid-west boven. Navolging van de vogelvlucht-kaart
van Cornells Anthonisz. A. E. d'Ailly. Catalogus van
Amsterdamsche plattegronden (Amsterdam 1934), nos.
38, 39 en 40.
Samen op één plaat.
21. Maastricht, pr. De stad gezien naar het Westen, van de overzijde
van de rivier. Volgens het bijschrift het werk van
Simon de Beaumont, kanunnik van St. Servaas te
Maastricht. Vgl. Jos. Habets. Simon de Beaumont,
auteur de la première carte topographique publiée de
la ville de Maestricht. Publications Société hist, et
arch, de Limbourg, tome XVII (1880), p. 363364.
Dr. G. C. LaBOUCÈRE. De plattegrond van Utrecht in BRUINS stedenboek van
15/2, waarschijnlijk nagevolgd naar een door MELCHSEDECH VAN HOORN van 1569 laar
boekje Oud-Utrecht (1932), blz. 23-32.
