74
verzonden brieven. Het eene deel bezit het Algemeen Rijksarchief te
Kopenhagen, dit wordt hier afgedrukt; het andere, dat verzonden
brieven in afschrift uit een ander tijdperk bevat, is reeds in 1824 in
Zweden afgedrukt. Ons deel bevat een negentigtal brieven uit de
jaren 1567- 1573, in twee reeksen, een aan den koning Karel IX, een
tweede aan de koningin-moeder Catharina Medici gericht; de schrijver
liet telkens op denzelfden dag een brief aan de koningin-moeder
volgen op een aan den koning. Van 1570 af bevat het register nog
een derde reeks brieven, gericht aan Monseigneur, den oudsten broer
van koning Karel IX, in 1573 koning van Polen, in 1574 koning van
Frankrijk: Hendrik III. Het register is met verschillende handen ge
schreven. De inhoud is van meer belang voor de geschiedenis van
het Noorden, dan voor die van de Nederlanden: over de gebeurte
nissen op 1 April 1572 geen woord. Zeer lezenswaardig zijn de brieven
no. 65, 66, 67 van 23 October 1572, geschreven achtereenvolgens
aan den koning, aan Catharina Medici, en aan Monseigneur, die, althans
in het begin, reageeren op berichten, den 24en en 28en Augustus 1572
door hen aan de Dan?ay verzonden aangaande de bekende gebeur
tenissen in den nacht van 23 op 24 Augustus. Zoo nu en dan bespreekt
de gezant met de koningin-moeder minder zwaarwichtige zaken. De
volgende passage in brief no. 48 van 15 juli 1571 is wel grappig,
ref. kan niet nalaten haar gedeeltelijk te citeeren„lay entendu, que
le due de Prusse avoit ung nain fort petit et sans aucune imper
fection de ses membres, agé de vingt-cinq ans, qui va fort b.en a
cheval, et est de gentil esprit. Si je puis avoir le diet nam, |e le
vous envoyeray. Et si espere bien my conduire en telle sorte, que
vostre Majeste n en sera offensée
8. In een uitvoerige inleiding bespreekt de uitgever Holger
Hansen de vraag, wat een kabinetsbestuur is en wat de kabinetsorders
zijn die in deze drie deelen, ten getale van ongeveer tweeduizend,
genummerd worden afgedrukt. Het kabinet dan is 's konings bureau
waar aan hem gerichte brieven inkomen, van waar door hem ot
namens hem geschreven brieven uitgaan. Een kabinetsorder is een
koninklijk besluit, uitgegaan van dat bureau, geschreven door den
koning of door een kabinetsambtenaar-secretaris, en dan door den
koning onderteekend, óf geschreven èn onderteekend door een kabmets-
ambtenaar in opdracht van den koning's konings bevel wordt dan
in de order genoemd. Dergelijke kabinetsorders zi]n ook wel voor onze
periode en na dien tijd uitgevaardigd, maar de registers en concepten,
die ze moesten bevatten, zijn verloren gegaan, zoo ze ooit hebben
bestaan Wat een kabinetsorder onderscheidt van een ander koninklijk
besluit is dit, dat in het laatste geval een besluit genomen wordt
75
of commissie, m het eerste geval niet. Uit den aard der zaak zal het
teeke„tWdat 71 WA f5leCh" 9eVolb" va" be-
teekems, dat de koning b„ kabinetsorder beslist. Maa, in dezen tiid
TeslAsina „'"in'77',' W°rde" d" ^"e,senders ,alri|k en bevatten 'ze
wel tot 1784 I 7 Mn 9r°l flriCht' d"e iaren'
f ^Zle 3)' z,|n met de bestuurscolleges, kamers, directies
nL,rde'SH,T;nlaar7 e' llabi'"!t de kem de' ^inistratie, vooral
die zich SlS"ENSEE' de '«'«'is. dien koning Christ,AAN VII,
Zich met moeite op z„n regeeringstaak kon concentreeren op
znn buiten'andsche ;eis in 1768 had meegenomen, de man van het
1770 .eSP°t,Sme m de7geschiedenisboeken, eerst op 18 December
op 15 Mi r%7rrrS m het k^inet was gewerden, en daarna
op 15 juli 1/71 de tevoren nooit gekende en voor hem geschapen
positie van kabinetsminister had ingenomen. De afgedrukte kabinets
orders worden ,n met A, B, C, etc. gerubriceerde groepen gerang-
o l'e ePL °TnaerS: de kanSel°"i' da bestuurs-
colleges kamers, directies en commissies; de origineelen zijn aan
deze uitgave ten grondslag gelegd. Waar deze ontbreken, maakt
archief^dmfH 4 de,reg,'SterS °f depten in het kabinets-
chief, dat voor deze periode goed bewaard is. Zeer belangrijk zijn
de volgende kabinetsorders en teekenend voor den nieuwen geest:
landen 7 «"beperkte persvrijheid in 's konings
Schumacher6 °"T T T geSchreven door de" kabinetssecretaris
Schumacher, en door den koning onderteekend. Er is in het kabinets
archief nog over een eigenhandig bevel van den koning voor den
secretaris van dezen inhoud: „écrire un ordre, qui donne la per
mission, que les l.vres do.vent etre imprimés sans aucune censure"
eze order is zeker wel door Struensee geïnspireerd, al was hij
oen nog met m het kabinet; no. 134: Struensee wordt benoemd
tot kabinetsminister, met de bepaling, dat alle kabinetsorders, door
hem geschreven en onderteekend, dezelfde kracht zullen hebben
as de door den koning zelf onderteekende; no. 222: de koning
eeft het verzoek van den Jood Polak toegestaan; zonder onder
scheid van religie moeten universitaire eerbewijzen worden verleend
aan een ieder, die ze verdient; hij mag worden bevorderd tot
r med. Deze order is door Struensee onderteekend „auf ailer-
ochstem Befehl De drie genoemde kabinetsorders zijn alle bewaard
m het kanselarijarchiefWelke de beweegredenen geweest zijn van
onze en buitenlandsche dichters om dezen merkwaardigen man tot
held hunner tragedies te maken, weten wij wel; maar we weten niet,
althans van onzen Schimmel niet, welke bronnen hij gebruikt heeft
op voed een betref(end bestuursco||ege kamer> d
