124
Wel kon niet ontkend worden, dat sinds het rapport van 1800
van verhoogde belangstelling gesproken mocht worden, voor een
groot deel het gevolg van historische genootschappen van plaatselijken
aard, die voor hun onderzoek de archieven noodig hadden en bij de
beheerders daarvan hun invloed aanwendden om de archieven meer
toegankelijk en voor het gebruik geschikt te maken. In 1831 vroeg
men allerlei inlichtingen aan de geestelijkheid en in 1833 werd een
rapport daaromtrent gedrukt; de Parish Register Society werd in 1896
gesticht en de Commissie verklaart, dat de diocesan-committees in
verschillende steden goed hebben gewerkt. In vele archieven kwamen
na 1800 oude stukken te voorschijn, zoodat meer dan één archief op
latere vragenlijsten met een vroeger tijdstip begint. Zoo deed men in
Bedfordshire in 1905 de vondst van een serie van „ancient deeds"
van 1306—1802; in Devonshire gaat men nu terug tot 1592, vroeger
tot 1600; de Sessionrolls van Hertfordshire, loopende van 1581 —1620,
die verloren geacht waren, bleken te berusten onder den markies van
Salisbury. Het gemeentebestuur van Middlesex vond een ontbrekend
deel der oude Manorrolls van Tosting Bex, loopende van 1394—1887,
terug in een catalogus van een tweedehandsch-boekhandelaar.
Daartegenover staan, als men de rapporten vergelijkt, heel wat
verliezen sinds 1800; o. a. blijkt, wat er nog over was van het archief
van de Isle of Ely, nu geheel verloren te zijn gegaanin Abington
heeft in 1868 een commissie opruiming gehouden van het rechterlijk
archief, de Criminal Justice Administration Act van 1914 heeft ook
heel wat vernietiging op haar gewetenhevige branden hebben verlies
veroorzaakt. In den regel echter is de slechte toestand der plaatselijke
archieven te wijten aan verwaarloozing en hebben de meer gewone
vijanden der archieven, als muizen, vocht en stof, meegeholpen aan
de verdelging. Vooral de lokale rechterlijke archieven hebben veel
geleden of zijn soms geheel zoek geraakt; vele vervallen gerechts
hoven, zooals de Petty-debt-Courts (in 1867 opgeheven) en andere
Courts van de 16de, 17de en 18de eeuw, zijn verloren gegaan. Wij
lezen van zeer merkwaardig gebruik van archiefstukken. Dat die oude
papieren uitnemend geschikt zijn om bij kachelaanmaak te dienen, is
geen nieuws; een predikantsvrouw bezigde de perkamenten bladen
als vasthouders voor haar theeketel, opdat zij haar handen niet zou
branden; het geval in het graafschap Leicester, waar in 1776 een
klerk oude registers gebruikte om het lijk van zijn grootmoeder in te
wikkelen, zal echter wel eenig in zijn soort blijven. Dergelijke archi
valische anecdoten zijn trouwens niet specifiek Engelsch; daarvoor
behoeft men archieflitteratuur van andere landen maar in te zien,
maar hier zijn voor het doel verschillende gevallen bijeengebracht.
125
De genoemde voorbeelden toonen evenwel genoeg aan, hoe ambte
naren geneigd waren archiefstukken als privaatbezit te beschouwen.
Registers en papieren werden mee naar huis genomen, geraakten onder
de familiestukken, of vaker nog werden ze als waardelooze rommel ver
kocht of vernietigd. Een kerkmeester, verzocht om de kerkerekeningen,
zooals hij verplicht was, aan zijn opvolger over te geven, gaf ten
antwoord: „1 beant; 1 paid for't, it be moine", en bij een landbouwer
vond men een kist met papieren van de kerk, die registers sinds 1538
bleek te bevattentoch meende hij recht te hebben kort na die
ontdekking alles te verbranden. Op die wijze is het ook te verklaren,
dat vele Lords van Manors in het bezit zijn van archieven van Manorial
Courts, bij welke hun voorouders of vroegere eigenaars een functie
bekleed hebben.
Uit dat privaatbezit zijn nog weer ontelbare stukken terecht
gekomen in openbare bibliotheken of museaook archiefbewaarders,
die óf op stukken geen prijs stelden óf er geen bewaarplaats voor
hadden, hebben die daaraan wel afgestaan. De Somerset Archaeo
logical Society heeft een pracht-bibliotheek van boeken en mss.
Allerlei charters en archiefstukken zijn daarbij, o. a. een origineel
register van testamenten van Somerset van 1540, het eenige archief
stuk, dat schijnt overgebleven te zijn van het aartsdekanaat van Taunton.
Kerkmeestersrekeningen vindt men er, parochierekeningen, gerechts
rollen en dat alles uit privaat bezit gekregen of gekocht en onder
gebracht in het kasteel Taunton.
Het archief van de Cinque Ports bevindt zich in het Britsch
Museum; de Westminster Abbey heeft heel wat stukken, die thuis
behooren in het P. R. O. Een aantal court-rolls van den Manor Tooting
Bex sinds 1246, een der oudste manorial archieven, treft men aan
onder de archieven van King's College in Cambridge en vele manorial
archieven bevinden zich als eigendom van de kerk onder de stukken
beheerd door de Ecclesiastical Commissioners. In Stamford Hall Library
berusten registers van drie parochies. In Maidstone bezit het museum
kisten met mss., waarin o. a. pauselijke bullen uit de 12de eeuw. In
Aylesbury zijn vele archiefstukken in het Archaeologisch Museum terecht
gekomen, omdat ze toch „useless for business purposes" waren. De
bibliotheken van de Guildhall het Heralds College, Oxford College,
Sion College, de Society of antiquaries en niet te vergeten de Bodleian
Library en de Lambeth Library mogen wij als dergelijke oneigenlijke
bewaarplaatsen noemen. Toch is er op die wijze tenminste nog heel
wat bewaard, en het is in ieder geval beter archiefstukken daar te
Hierin wordt o. a. bewaard het archief van de Hollandsche kerk in Londen.
