216
Voor kuituurgeschiedenis is bijv. van belang plaat IV, waar we een
beeld krijgen van de ontwikkeling van het ridderkostuum van de 12e tot
de 15e eeuw; plaat IX en X geven de ontwikkeling van het liturgisch
gewaad van de lie tot de 15e eeuw weer.
Over het belang voor de kunstgeschiedenis geeft de bewerker eenige
merkwaardige aanwijzingen. Vergelijk hierbij de verschillende opmerkingen
van Mej. De Man in haar beoordeeling van mr. Muller's Beschrijving der
Utrechtsche Stadszegels in Ned. Archievenblad 1916/17, p. 130/36.
Bijzondere aandacht schenkt hij op plaat VI aan de huismerken, bij
ons ook zeer bekend, omdat hij meent, dat deze nog lang niet de hun
toekomende belangstelling hebben gevonden.
De toelichting bevat een plaat met afbeeldingen van zegelstempels.
Moge dit werk de belangstelling vergrooten, die bij ons reeds bestaat;
herhaaldelijk worden in Nederlandsche geschiedwerken afbeeldingen ge
geven, ik denk aan Bruomans, Het staatkundig en maatschappelijk leven
der Nederlandsche steden, aan Nederlandsche kasteelen van Moes en
Sluyterman, aan de jaarverslagen van mr. Muller, het Oorkondenboek
van Groningen en Drenthe, Bronnen voor de geschiedenis van Rotterdam I
(22 stadszegels en 242 schepenzegels), om van de oudere werken slechts
te noemen de prachtige kopergravures in de Handvesten enz. van Haerlem,
of Enschedé's Inventaris van Haarlem.
Le service sigillographique et les collections d'empreintes de sceaux
des Archives Nationales. Notice suivie d'un cataloque du Musée sigillo
graphique, par Auquste Coulon, Archiviste aux Archives nationales.
Paris, Champion 1916, 156 p. et VIII planches.
Dit smakelijke, handige boekje zal bij hen die de Archives nationales
bezochten, aangename herinneringen opwekken, en anderen wellicht aan
sporen tot een bezoek. Reeds Prof. Blok vestigde in zijn Verslag aan
gaande archivalia te Parijs de aandacht op de zegelverzameling, waarin
hij menig zeldzaam Nederlandsch zegel aantrof.
De Notice bevat een kort overzicht over zegels, afgietsels, methode
van verzamelen in het algemeen, en speciaal de te Parijs gebruikelijke
methoden, deelt mede wat reeds is verricht, wat nog te doen staat.
De Parijsche verzameling telt 44449 nummers, maar komt met de
contrazegels op ruim 50000 afgietsels, voorwaar een eerbiedwaardig getal,
dat nog steeds wordt uitgebreid. Naar gelang van de afmetingen worden
afgietsels verstrekt voor 1—3 francs; tusschen 1893 en 1902 werden 9401
afgietsels afgeleverd, het recordKorte aanteekeningen treft men aan over
dergelijke verzamelingen in het buitenland, o.a. te Londen in het Britsch
p. 54.
217
Museum meer dan 23000 stuks, waarvan afgietsels te krijgen zijn, zoo te
Brussel 24000. Te Berlijn zijn wel afgietsels te krijgen, maar bestaat geen
verzameling.
Het verbaast mij, dat de schrijver niets vermeldt van de verzameling
van wijlen P. H. Trummer te Hamburg, die 30000 afgietsels bezat,
benevens tal van oorspronkelijke zegels en een kostbare heraldische biblio
theek, welke verzameling hij aan Hamburg heeft vermaakt enkele jaren
geledendeze verzameling, de grootste in Duitschland volgens eigen mede-
deelingen van den heer Trummer aan ondergeteekende, bevat over Neder
land heel wat, daar al de zegels te Utrecht afgegoten, ruim 1000 zich
daar thans bevinden, benevens ruim 250 alhier te Haarlem voor genoemden
heer afgegoten. Prachtige reproducties uit deze verzameling komen voor
in Bernhard Haoedorn, Die Entwicklung der wichtigsten Schiffstypen,
Berlijn 1914.
Heeft Coulon Duitschland dus wat stiefmoederlijk behandeld, niet
aldus Nederland: hij noemt de Utrechtsche verzameling, vermeldt de 4
gedrukte lijsten volledig, deelt mede tegen welken prijs afgietsels te krijgen
zijn Wellicht dat in een herdruk de verzameling afgietsels op het Haar-
lemsche Rijksarchief vermeld wordts).
In den catalogus van het museum, die thans volgt, komen tal van
Nederlandsche vorsten, steden en edelen voor, niet alleen onder Pays-Bas,
maar ook onder Bourgogne, Hainaut, Allemagne, Autricheonder Belgique,
Wulfard de Borssele 1290, Bois-le-Duc 1339. Maar ook in de Série
méthodique komen onder Type équestre militaire, Type armorial, monu
mental, Types divers allerlei over Nederland voor, n.l. Philips de Goede,
Jan I, heeren van Cats, Polanen, stad Sluis, Willem VI, Jacoba, Karel de
Stoute; de steden Oostburg en Axel, de heeren van Wassenaar, van Putten.
De VIII planches bevatten 28 zegels, maar geen Noord-Nederlandsche;
de reproducties konden iets scherper. Waarlijk, voor 2.60 francs is men
aan dit aardige boekje niet bekocht. R. D. BAART DE LA FAILLE.
Klein Plakkaatboek van Nederland, bijeengebracht door Mr. A. S. de
Blécourt en Dr. N. Japikse. Groningen. J. B. Wolters, U.-M.
Sedert de belangstelling in het oud-vaderlandsche recht is toegenomen,
zoowel van de zijde der geschiedkundigen als van die der juristen, werd
De Beschrijving der Utrechtsche stadszegels, November 1916 door mr. Muller
uitgegeven, heeft de heer Coulon niet meer kunnen vermelden, wel de oorspron
kelijke Beschrijving van 19D5, door hem zonder datum opgegeven. Evenmin: De
bisschoppelijke zegels, in de Verslagen omtrent 's-Rijks oude archieven 1916 11,
p. 250-55.
2) De schrijver vermeldt niet Van DEN Bergh'S Beschrijving der vroegere
Nederlandsche gemeentezegels in het Rijksarchief en ook elders bewaard, 's-Graven-
hage 1878.
