62
administratie der burgerlijke gemeenschap. Ongemerkt moet eene verande
ring hebben plaats gevondende gemeene naburen blijken evenzeer hunne
zelf-administratie als hunne rechterlijke bevoegdheden verloren te hebben.
Voortaan krijgt het zegel eene andere, eene nevenbeteekenismen
acht het dat der dorpen Tilburg en Ooirle. Wel is hunne huishouding
in historische tijden gescheiden en wellicht altijd gescheiden geweestmaar
thans is er één college, dat hunne gemeene belangen zoo in het admini
stratieve als in het rechterlijke behartigt en dat als hunne vertegenwoor
diging gerechtigd is tot het uitsluitend gebruik van hun gemeen zegel
Dit zegel is tot de eerste jaren der 18de eeuw in gebruik gebleven2).
In het jaar 1710 toch vond eene groote verandering plaats: de familie
Van Haéstrecht, die met hare afstammelingen in de zijlinie bijna twee
en een halve eeuw de heerlijkheid bezeten had, verkocht haar aan den
landgraaf van Hessen en deze verandering van heer wettigde de verande
ring van zegel.
Het nieuwe zegel bevat de afbeelding van den parochie-patroon en
de wapens van den heer en der burgerlijke gemeente; het wapen van den
souverein, thans de Staten-Generaal der Vereenigde Nederlanden, is niet
meer opgenomendaartoe ware hunne toestemming noodig geweest en
het valt te betwijfelen, of die van Tilburg en Qoirle daarvoor geld over
hadden. Het omschrift luidt (voluit geschreven): Sigillum commune
et scabinorum de Tilborgh et Goirle.
Het is dit omschrift vooral, dat de aandacht trekt, niet zoozeer om
de veranderde spelling der plaatsnamen, waarvan slechts de eerste gemo
derniseerd is, als wel om de toevoeging van het woord et. Om de
beteekenis dier toevoeging te vatten, moet men in de geschiedenis van
Tilburg en Goirle eene eeuw terug gaan. In het laatst der 16e eeuw toch
was de finantiëele toestand ter plaatse en trouwens in de geheele
Meierij zeer slecht; telkens waren er tekorten in de huishouding en
moesten nieuwe belastingen uitgedacht en wat meer is aannemelijk
gemaakt, naar tevredenheid omgeslagen en geïnd worden.
Schout en schepenen de schout of drost vertegenwoordigde hierin
de belangen van den heer zagen in deze omstandigheden naar bijstand
uit en besloten in het jaar 1602, dat twee mannen uit elk gehucht, waaruit
de dorpen bestonden, hen hierin zouden raden. Dit is de oorsprong van
het college der 22-mannen als vertrouwensmannen der elf heerdgangen
van Tilburg; voor Goirle heeft waarschijnlijk een dergelijk college, dat
der 8-mannen, bestaan.
Voortaan werd de gemeenschap niet meer uitsluitend door de sche-
Het zegel blyft in de rechterlijke stukken het gemeen schependoms-
zegel genaamd.
2) Voor de rechterlijke stukken bleef het tot in den zomer van 1713 in
gebruik, hoewel het nieuwe zegel reeds sedert 1711 gesneden was.
63
penen vertegenwoordigd. Evenwel dient één voorbehoud gemaakt: deze
regeling gold alleen voor het administratieve; op het stuk der rechtsple
ging bleef de bevoegdheid der schepenen onbeperkt. Al konden zij het
gemeen zegel niet meer bij uitsluiting het hunne noemen, dan diende het
toch hunnen naam te dragen, zij het als rechters.
Maar om deze veranderde rechtstoestand ook in het zegel uitdrukking
te doen vinden, daartoe bestond, zoolang de heerlijkheid in dezelfde familie
bleef, geen voldoende aanleiding; er zijn heviger schokken noodig om het
conservatisme van een dorpsbestuur te breken.
Inmiddels kwam het college der 22-mannen (en denkelijk ook dat
der 8-mannen) in verval. Door den overgang der Meierij onder het
gezag der Staten-Generaal veranderden de verhoudingen. Het Reglement
op de Politieke Reformatie vari het jaar 1660 sloot principieel de Katho
lieken van alle publieke ambten en bedieningen uit en duldde hen alleen
als zoodanig, als er geen voldoende stoffe onder de belijders van den
heerschenden godsdienst gevonden werd. En daar dit laatste in Tilburg
niet het geval was en het college der 22-mannen dus in groote meerderheid
uit Katholieken samengesteld bleef, werd het hoe langer hoe minder geraad
pleegd en moest dientengevolge in onbruik geraken. Weliswaar niet zonder
strijd, maar het is toch tragisch, dat eerst in 1711, toen het college feitelijk
niet meer bestond, zijn wettelijk bestaan in het zegel werd vastgelegd.
Dit zegel het omschrift drukt het uit is dat der beide dorpen
(welke men zich door schepenen en 22-mannen, respectievelijk 8-mannen
vertegenwoordigd dacht); indien de schepenen daarbij vernoemd worden,
dan is dit nevenschikkend als rechters.
Het doet hier niet ter zake het verloop van dezen strijd na te gaan
genoeg dat het college van 22-mannen een bron van twist is gebleven,
tot het definitief door het reglement van 1732, van hooger hand uitge
vaardigd, afgeschaft is. Het financieel beheer werd voortaan beter ge
regeld; het volk oefende op andere wijze toezicht uit; de oude strijd had
zijn belang verloren.
Toen in 1754 de heerlijkheid weder in andere handen overging, werd
een nieuw zegelstempel gesneden en verving het wapen van den nieuwen
heer weder dat van den ouden bezitter. Maar, wat gewichtiger is, in het
nieuwe omschrift werd wederom de veranderde rechtsverhouding uitge
drukt: thans heet het: Sigillum scabinorum de Tilborg et
Goirle. Als zegel der gemeenschap heeft het zijn belang verloren;
niemand denkt er aan het zegel in den strijd om de administratieve macht
te betrekken. Het is thans uitsluitend het zegel der schepenen als rechts-
bedeelers, tot wier taak dus eventueel mede behoort de besluiten der
administratie wettelijk te certificeeren. Het wordt ook niet meer het dorps
zegel, maar het'schependomszegel genoemd; zijne geschiedenis is tot haren
oorsprong teruggekeerd.
