ordinavit archiepiscopum, ac ordinato nomen imposuit Clemens". (Jaffé,
Bibliotheca. VI p. 4346.) Thiofrid van Epternach 1110) (Vita
Willibr. metrica. p. 18) vertelt de wijding (r. 487490) aldus
„Sole Kalendis in denis oriente Decembris,
Progeniti verbi dum circulus exiit anni
Par sexcentenus nonus novies decuplatus
Ac non finitus solari cardine quintus".
De Annales Xantenses (Monum. Germ. Script. II p. 220) zeggen: „694.
Pippinus dux sanctum Willibrordum, a beato Sergio papa archi
episcopum consecratum, illuc ad predicandum verbum Dei direxit". De
Annalen van St. Marie eindelijk (Bijdr. en meded. Hist. Gen. XI p. 472)
zeggen: „697 ordinacio sancti Willibrordi episcopi".
Ook over den dag en het jaar van Willibrord's overlijden heerscht
verschil van meening. De beide abtslijsten van Echternach (Monum. Germ.
Script. XIII p. 738, 740) zeggen: „Anno incarnationis 739, indictione
VII, migravit ex hoc mundo sanctus Willibrordus", en: Ibi (nam. in het
klooster Epternach) anno incarnationis Domini 739, ordinationis suae 44,
aetatis vero 81, in pace quievit". Een brief van 1192 van de abdij
Echternach aan keizer Hendrik VI (Monum. Germ. Script. XXIII p. 68)
stemt daarmede overeen: „Ibi (nam. in het klooster Echternach) anno
dominicae incarnationis 739, indictione VII, anno vero ordinationis eius
46, etatis 81, VII Idus Novembris, ipse beatissimus pater presentem vitam
finivit et ibidem in oratorio suo sepultus". (N.B. XLVI is blijkbaar schrijf
fout voor XLIV.) Alcuinus (Vita S. Willibrordi. c. 24) verhaalt daaren
tegen: „Iste vir sanctus temporibus Carli antiqui senex adpositus est ad
patres suos, die sexta Novembri mensis, id est VIII Idus, et sepultus est
in monasterio Aefternaco, quod ipse Deo construxerat". Volgens Alcuinus
metrische Vita (II 24)
„Bis octena pius conplevit lustra sacerdos,
Ter quater et menses, mensis jamjamque Novembri
Idibus octenis caeli migravit ad aulam".
Het Kalendarium Werthinense (Boehmer, Fontes. III p. 390) zegt: „Nov.
7. VII ld. Willibrordi episcopi"; het Merseburger Todtenbuch (N. Mittheil. d.
Thür. Sachs. Vereins. XI p. 244 weder: „6 B. VIII ld. Wilbrordi episc. et
conf." De Annalen van St. Marie (Bijdr. en meded. Hist. Gen. XI p. 472)
zeggen: „736. Dormicio sancti Willibrordi archiepiscopi", evenals de
Annales Xantenses (Monum. Germ. Script. II p. 221): „736. Sanctus
Willibrordus obiit". De R. C. kerk viert Willibrords sterfdag op 7 Novem
ber, waarmede de ordinarii van Dom en Oudmunster overeenstemmen.
Wij bezitten van Willibrord slechts ééne acte: zijn testament dd. 726
(en eene valsche akte zonder datum), daarentegen niet minder dan 29
oorkonden voor hem dd 694 726 (waarbij echter verscheidene valsche).
HET INTERREGNUM (739-775 of 780).
Willibrord heeft wellicht zelf als aartsbisschop eenige suffragaan
bisschoppen gewijdBeda (Hist, eccles. in Monum. hist. Britt. I p. 260)
verhaalt: „Nam non multo post alios quoque illis in regionibus ipse con-
stituit antistites ex eorum numero fratrum, qui vel secum vel post se illo
ad praedicandum venerantex quibus aliquanti jam dormierunt in Domino".
Volgens sommigen zou tot die suffragaan-bisschoppen behooren zekere
Theutbert, die in de 8e eeuw vermeld wordt als „episcopus de Dorostat"
(zie Levison in: N. Archiv. XXXIII p. 518). Zeker had echter Willibrord
op het laatst van zijn leven tot zijn hulp een choorbisschop gewijd
Bonifatius verhaalt (Epistola N. 109 in: Monum. Germ. Epistolae. III p.
395): „et sibi corepiscopum ad ministerium implendum substituit".
Karei Martel's (f 22 Oct. 741) zoon Karlman droeg aan Bonifatius op,
eenen nieuwen bisschop te Utrecht te wijden, en hij deed ditin een onge-
dateerden brief van 754 (Epist. 109, in: Monum. Germ. Epist. III p. 395)
zegt hij„Princeps Francorum Carlmannus commendavit mihi sedem
illam ad constituendum et ordinandum episcopumquod et feci". Men
heeft dezen prelaat (denkelijk Willibrord's koorbisschop) willen herkennen
in zekeren bisschop Dadan, die den 21 April 742 vermeld wordt op eene
door Karlman bijeengeroepen synode (Monum. Germ. Capitul. I p. 24
vgl. Rettberg, Kirchengeschichte. II p. 529); deze kan echter bisschop van
Erfurt geweest zijn (Hauck, Kirchengeschichte Deutschlands. I p. 475 noot 1);
als bisschop van Utrecht zou dan zeer in aanmerking komen zekere bisschop
Cilimannus, die vermeld wordt in een privilege voor Fulda (vgl. Tangl,
in: Mitteil. des Instit. österr. Gesch. F. XX p. 222 vlg., en in:
Zeitschr. d. Vereins f. hess. Gesch. N. E. XXVII p. 235 N. 2).
Hoe dit zij, de door Bonifatius benoemde persoon is spoedig overleden
want in 753 was de Utrechtsche zetel onbezet: koning Pippin noemt
haar in zijne oorkonde van 23 Mei 753 (Oudste cartul. p. 7) eene „casa
Dei vel episcopatus" en wijst „domnus Bonifacius archiepiscopus" aan als
„custos" dier „casa Dei sancti Martini"een bisschop was daar derhalve
toen niet, evenmin als in den tijd, toen Bonifatius zijne klacht over den
Keulschen aartsbisschop tot den paus richtte, d. i. in het laatst van 752
of het begin van 753 (Gosses, in: Bijdr. v. vaderl. gesch. 4e R. IX
p. 248 N.); de abt van dit St. Maartensklooster voerde dus het beheer
(wellicht reeds Gregorius: Hauck I.e. I p. 541 noot 5).
Naar het schijnt, is echter kort daarna Bonifatius zelf tot bisschop
van Utrecht gewijd (zeker na 23 Mei 753, toen hij alleen „custos" van
de St. Maartens-kerk heet)zie het betoog van Gosses, inBijdr. v. vaderl.
gesch. 4e R. IX p. 246—248. Tegelijk moet toen een helper voor hem
gewijd zijnWillibald (Vita S. Bonifacii XI 35, inMonum. Germ. Script.
24
25
