8
punt. Reden te meer voor ons, om met warmte te hopen, dat het den
Minister van Binnenlandsche Zaken moge behagen, om het door ons
aangeboden wetsontwerp op het archiefwezen (kan het zijn in hoofdzaak
ongewijzigd) bij de Kamer in te dienen. Geruchten bereikten ons, dat men
zich aan het Departement inderdaad met de studie en de bewerking van
het ontwerp ijverig bezighoudt. Maar eenig tastbaar resultaat blijken deze
overleggingen tot ons leedwezen nog niet gehad te hebben.
Ook over eene andere zaak, die ons zeer ter harte ging, bereikten
ons geruchten, ditmaal echter van weinig bevredigenden aard. De dag
bladen berichtten, dat de Belgische minister op eene vraag van een der
Kamerleden geantwoord heeft, dat de Belgische algemeene rijks-archivaris
het ingaan op de voorstellen der Nederlandsche regeering tot uitwisseling
der wederzijds misplaatste archieven zou hebben ontraden. Sedert is niets
vernomen, en het moet dus wel aangenomen worden, dat het Belgische
antwoord definitief afwijzend is geweest. Gelukkig, naar het mij voorkomt;
want de zaak, waar het om ging, was er eene, die alleen bij groote
wederzijdsche genegenheid om te slagen tot eene bevredigende oplossing
gebracht had kunnen worden.
Naar het zich laat aanzien, zullen wij dus thans met betrekking tot
deze zaak geruimen tijd rust genieten. Aan de Belgische regeering is thans
weder de beurtmettertijd zullen wij dus hare voorstellen hebben te over
wegen, om de zaak, die ten slotte toch éénmaal geregeld moet en ook zal
worden, op te lossen. Het is goed ons voor te bereiden op deze even
tualiteit. Laat ons dus reeds nu naar vermogen trachten het mogelijk te
maken, om alsdan te komen tot eene bevredigende overeenstemming.
Mogen we afgaan op hetgeen nu en dan over het plan in Belgische
organen gezegd is, dan schijnt de mislukking der onderhandelingen met
waarschijnlijkheid geweten te mogen worden aan de vrees der Belgische
regeering, dat dezerzijds uit systematische overwegingen meer zou geëischt
worden dan men zou hebben aan te bieden, en dat zoodoende de belangen
van den Belgischen staat geschaad zouden kunnen worden. Terwijl dezer
zijds op den voorgrond gebracht werd de wenschelijkheid eener algemeene
uitwisseling, ten einde eene systematische organisatie der buiten den handel
geplaatste Nederlandsche en Belgische archieven mogelijk te maken en
aldus ook de wetenschappelijke onderzoekingen te vergemakkelijken, moet
dan van de andere zijde de nadruk gelegd zijn op de ongerijmdheid, dat
de eene staat van den ander zou verlangen de afgifte van zekere op geld
waardeerbare goederen, zonder zich te verbinden tot eene tegenpraestatie
van volkomen gelijke geldswaarde. Van het eigen standpunt gezien, is elk
dezer beide systemen onberispelijk juist. Maar het dezerzijds aanbevolen
stelsel is voorloopig van de baan gebracht; het woord is nu alleen aan
het Belgische. Daarover wensch ik dus iets te zeggen.
9
Bij eene vroegere gelegenheid heeft men van Belgische zijde gewenscht
afgifte van stukken tegen andere stukken van dezelfde waarde, tegen een
equivalent. Naar mijne bescheidene meening was deze eisch niet zeer
gelukkig, niet zeer praktisch. Immers, terwijl men den eisch uitsprak,
toonde men zich tegelijk reeds bevreesd, dat van Nederlandsche zijde aan
België, dat veel meer archiefstukken van hare tegenpartij zou bezitten, geen
voldoend equivalent zou kunnen worden aangeboden. Ik weet niet, of
deze vrees gegrond was; ik geloof altijd, dat het bij ernstig onderzoek
zéér zou meevallen. Maar het is onnoodig, daarover te twistenzeker is
het, dat in het onderstelde geval eene eigenlijke ruiling onmogelijk zou zijn.
Reeds om deze reden schijnt het dus doelmatig, dat thans beide regeeringen,
niet meer trachtend naar eene ruiling van stukken, open kaart spelen en
elkander aanbieden de stukken, die zij wederzijds van elkanders archieven
bezitten, en wel tegen eene zekere getaxeerde geldsom. Eigenlijk gezegde
ruiling toch is ook om eene andere reden nauwelijks denkbaar: immers
het zou eene ruiling zijn van geheel ongelijksoortige grootheden, wier
onderlinge waarde niet te vergelijken is. Wij bezitten b.v. enkele registers,
die in 1830 in Den Haag zijn gebleven, maar die België betreffen;
België bezit daarentegen een deel van het archief der abdij van Thorn.
Ik ken den omvang dezer beide collecties niet; maar als het gewicht der
stukken op de weegschaal den doorslag niet geeft, hoe zal men dan
uitmaken, welke der beide ongelijksoortige serieën belangrijker is? Een
eigenlijk equivalent is dus in zulke gevallen niet goed denkbaarwie toch
zou de waarde van het equivalent bepalen? Het beste, wat men thans
doen kan, schijnt derhalve de zaak over te brengen naar het zuiver econo
mische terrein van vraag en aanbod. De eene partij eische voor elk harer
artikelen zekere geldsommen van ƒ100.ƒ1000.10,000.de
andere beoordeele zelf, of hare belangstelling groot genoeg is om deze
schatting te betalen, en biede wederkeerig hare zelfgeschatte artikelen aan.
Het verschil worde bijgepast: het zal worden eene gewone handelsover
eenkomst.
Maar ook al wordt de onderhandeling aldus vereenvoudigd, dan nog
zal het moeielijk genoeg zijn, het eens te worden. Onze denkbeelden, die
van de overzijde geëcarteerd zijn, moeten daarbij natuurlijk buiten aanmer
king blijvenhet belang eener goede inrichting van de wederzijdsche
archieven, de belangen ook van het studeerende publiek mogen geheel
niet meer in aanmerking gebracht wordenzonder eenige bijgedachte
zullen wij hebben in te gaan op het ons gedane voorstel. Laat ons dus
deze eventualiteit reeds thans onder de oogen zienwant alles zal aan
komen op de vraag, hoe men er in slagen zal, het eens te
worden over de waarde der archiefstukken.
Gemakkelijk zal dit zeker niet zijn. Het is b.v. bekend, dat de archief-
