ibiilfyan uohtiek speelbal van politiek Siftmn politiek Archieven in oorlog, speelbal van politiek* Het archief van de Grote Raad van Mechelen (1746-1869) HOOFDSTUK Inleiding In 1749 ontstond een bijzonder felle discussie tussen de raadsheren van de Grote Raad van Mechelen en de schepenen van de stad Mechelen. Aangezien de Franse bezetters tijdens de Oostenrijkse successieoorlog de stadskas leeggeplunderd hadden, wilde de magistraat van Mechelen de leden van de Grote Raad ertoe dwingen om - althans tijdelijk - bij te dragen tot nieuwe belastingen, ook al waren ze daar in prin cipe van vrijgesteld. De raadsheren waren echter niet van plan om hun privileges zo maar op te geven. Zij meenden dat de magistraat enkel gebruik maakte van de oorlogsomstandigheden om hen voorgoed al hun voorrechten te ontnemen. Daarbij misbruikten de schepenen het feit dat de Fransen tijdens de afgelopen oorlog een groot aantal documenten van de Grote Raad naar Douai hadden versleept, waardoor de Raad op dat moment niet over zijn archieven kon beschikken. Zolang hun documenten niet teruggegeven waren, was het voor de raadsheren onmogelij k om hun eeuwenlange privileges op het vlak van belastingvrijstelling te bewijzen.1 Deze anekdote illustreert dat niet alleen in moderne tijden maar ook in het Ancien Régime archieven - en dan in het bijzonder instellingsarchieven - een essentieel belang hadden gezien de functie die ze vervulden als bewij smiddel, onder andere voor allerlei privileges.2 Dat gold zeker niet alleen voor het archief van de Grote Raad: omwille van hun administratieve en bewijskrachtige waarde vormden archie ven van zowel overheids- als private instellingen vaak een speelbal bij conflicten tussen verschillende staten of groepen, tijdens bezettingen door vreemde overheer sers en bij de ontbinding van bestaande staten of de vorming van nieuwe. Vredesverdragen afgesloten na oorlogen bevatten dan ook bijna altijd bepalingen over de overdracht van 'essentiële archieven'.3 In de praktijk bleek de overdracht of teruggave van archieven, ondanks de verdragen, niet altijd strikt volgens de bepalin gen te verlopen. De winnende partij probeerde vaak meer te krijgen dan voorzien aifeh tt nlfchCU AN VERSCUREN Mijn oprechte dank gaat uit naar Prof. Dr. Eddy Put voor zijn opmerkingen en correcties. 1 Uiteindelijk werden ze inderdaad verplicht om een tijdlang bij te dragen tot de nieuwe belastingen. Algemeen Rijksarchief Brussel (ARA), Grote Raad van Mechelen (GRM) 168F, memorialen, f. 1-29, 1749. 2 Archieven in het Ancien Régime en zelfs na de Franse Revolutie waren zelden of nooit publiek raadpleegbaar, maar werden beschouwd als een instrument ten dienste van de macht. R.-H. Bautier, 'La phase cruciale de l'histoire des archives: la constitution des dépots d'archives et la naissance de l'archivistique (XVIe - début duXIXe siècle)', in:Archivum 18 (1968), 139-149. 3 J.-P. Wallot, 'Les grands principes internationaux concernant les migrations des archives', in: Archives 28-2 (1996-1997), 4. 49

Periodiekviewer Koninklijke Vereniging van Archivarissen

Jaarboeken Stichting Archiefpublicaties | 2014 | | pagina 26