Het object van archieftoezicht
Erasmus vroeg zich in de Lof der Zotheid af waarom je behoefte zou hebben aan
juridische kennis als er geen slecht gedrag zou zijn.1 Slecht gedrag is kennelijk reden
voor regelgeving om paal en perkte stellen. Regels zijn er om te worden nageleefd.
Behalve als het onreglementair gedrag wordt gedoogd. Het 'je aan de regels houden'
is sinds mensenheugenis een manier om een samenleving leefbaar te maken en te
houden.
Anarchisten denken daar wellicht anders over. De regels dienen in ieder geval billijk
en naleefbaar te zijn. Het naleven van regels en daarmee compliant zijn aan die regels
is een van de elementen van behoorlijk bestuur. Hoewel 'onze' bestuurders vanzelf
sprekend behoorlijk besturen is het houden van toezicht op naleving van regels
nodig en dient op gezette tijden ieder bestuur aan inspectie te worden onderworpen.
Bestuurders zijn ook maar mensen en de organisaties, waarvoor zij verantwoordelijk
zijn, bestaan bij de gratie van aanwezigheid van andere mensen. Mensen doen nu
eenmaal soms dingen die niet helemaal in lijn zijn met de regels die voor hen -en
soms door henzelf- zijn opgesteld. Het voorgaande geldt voor alle mogelijke aspecten
die we gewoon zijn samen te vatten met het begrip 'maatschappij' of'samenleving',
maar wat voor de maatschappij en samenleving in het algemeen geldt, geldt vanzelf
sprekend ook voor bijzondere takken van sport, zoals het informatie- en archief
beheer.
Mensen doen nu eenmaal soms dingen
die niet helemaal in lijn zijn met
de regels die voor hen - en soms door henzelf -
zijn opgesteld
Goed beleid, compliant beleid en toezicht daarop gaan hand in hand. Uitwassen en
ontspoorde, orthodoxe of extremistische vormen van toezicht horen daar niet bij.
Horen hier niet thuis. Er bestaan geen lijfstraffen op het niet navolgen van aan
wijzingen voor goed informatie- en archiefbeheer. Archiefinquisiteurs hebben nooit
bestaan, al zijn er wellicht archiefinspecteurs die wel eens in de huid van een
archiefinquisiteur zouden willen kruipen. Vooral als je al jaren achtereen iedere keer
hetzelfde signaal uitzendt, zonder dat echte verbeteringen waarneembaar zijn
ondanks het steeds maar weer beloven dat'iets' nu echt wordt aangepakt.
Op het gebied van het informatie- en archiefbeheer is een groot aantal toezicht
houders actief. Allen met zo hun eigen expertise, competenties, richtingen, regels,
uitgangspunten, motto's en doelen. Van rekenkamercommissies en accountants die
13
HANS WAALWIJK
1 Desiderius Erasmus, Lof der Zotheid of De Dwaasheid gekroond. Een pronkrede [vertaald uit het Latijn door
Harm-Jan van Dam], Amsterdam, 2010), p. 42. Lof der Zotheid verscheen voor het eerst in 1511.