zullen niet meer tot behapbare brokken terug kunnen worden gebracht. De uitda
ging zal daarentegen worden dat ieder de voor hem of haar relevante informatie op
een snelle manier kan vinden.
Het beheren en ontsluiten van informatie is vanouds het vak van de archivarissen.
Nieuw is de context waarbinnen dat gebeurt. Zo zien we een steeds groter en meer
divers aanbod van informatie én een groeiende en meer diverse vraag vanuit de
samenleving naar die informatie.31 De groei van het aantal databronnen maakt het
selecteren en ontsluiten van relevante informatie steeds complexer. De archiefwe
reld is daarbij allang niet meer de monopolist. Geavanceerde zoekmachines op inter
net fungeren in toenemende mate als efficiënte ontsluiters van een zeer breed scala
aan informatiebronnen. Het publieke belang van deze private zoekmachines zal
alleen maar toenemen nu steeds meer data vanuit de overheid en de wetenschap
rechtstreeks openbaar beschikbaar komen in het publieke domein.32 Zowel bij het
beheer als bij het ontsluiten van deze enorme hoeveelheid data en databronnen zien
we kansen voor samenwerking tussen de publieke archiefwereld en de private inter
netwereld. Ontgrenzing kan hier in het publieke belang zijn.
Ook zien we mogelijkheden voor samenwerking tussen de archiefwereld en de wereld
van de toezichthouders. Toezichthouders beschikken over enorme hoeveelheden
data over het functioneren en presteren van publieke organisaties die ook voor
anderen relevant zouden kunnen zijn. Deskundigen uit de archiefwereld zouden de
toezichthouders kunnen helpen met het beheren, verwerken én ontsluiten van de
veelheid aan informatie. Toezichthouders en archivarissen zouden hiermee een
belangrijke hub-functie kunnen vervullen: ze verzamelen niet alleen informatie
vanuit hun eigen wettelijke taak, maar worden ook verdeelstation van informatie
voor andere belanghebbenden en belangstellenden. Zo zou bijvoorbeeld de toezicht
houder een rol kunnen krijgen bij het aanbieden van maatwerkzoeksystemen,
waarmee burgers, Kamerleden, wetenschappers, accountants, of commerciële partij
en informatie op maat kunnen uitvragen die zij ieder vanuit hun eigen rol nodig
hebben.
Een ander scenario zou kunnen zijn dat er in de nabije toekomst veel meer met in
data warehouses beheerde (real time) data clouds wordt gewerkt, waarbij van burgers,
organisaties en overheden tot in lengte der dagen grote hoeveelheden informatie
online via internet 'clouding') beschikbaar zijn. Diverse gebruikersgroepen zouden
onder specifieke condities toegang tot onderdelen van die informatie kunnen
krijgen.
De algemene rijksarchivaris merkte in zijn Ketelaarlezing Het archief als open source
op dat er nog weinig werk wordt gemaakt "van nieuwe ideeën op het gebied van open
government, bijvoorbeeld om van 'collectieve' op 'geïndividualiseerde transparantie'
over te gaan en een maatwerkrelatie tussen overheid en burger te realiseren."33
netzo min maakt de veelheid aan informatie
de archivaris overbodig
De ontgrenzing, waarover we eerder spraken, krijgt er dan dus nog een dimensie bij,
namelijk die van de letterlijk en figuurlijk grenzenloze informatie, waarvan onder
bepaalde voorwaarden telkens brokjes beschikbaar worden gesteld aan specifieke
doelgroepen.
Deze vorm van ontgrenzing zal niet leiden tot verminderd belang van de archivaris.
Want net zo min als de veelheid aan andere checks and balances de toezichthouder
overbodig maakt die met kennis van zaken het publiek belang bewaakt, net zo min
maakt de veelheid aan informatie de archivaris overbodig die met kennis van zaken
kan bijdragen aan het beheren en ontsluiten van deze informatie, zodat ook in de
toekomst de burger zijn weg daarin kan vinden.
VERGEZICHT
31 Zie ook: M. Berendse, Het archief als open source. Over het recht op informatie, openbaarheid van bestuur en
digitale toegankelijkheid. Ketelaarlezing 2009, Den Haag, z.j., p. 42-43; Kamerstukken II, 2010-2011, 26 643,
nr. 187: 'Archiefvisie' Brief van de staatssecretaris van OCW en de minister van BZK.
32 Zie bijvoorbeeld https://data.overheid.nl/
33 Zie M. Berendse, a.w.
52
MARIE-ANNE VAN DE GRIEK EN COR VAN MONTFORT TOEZICHT HOUDEN EN ARCHIVEREN:
BOUWSTENEN VOOR LEREN EN CONTROLEREN
53