De onderzoeksvraag leidt tot de volgende hypothesen:
1. Het beleid van de nationale archiefinstelling - en dus ook haar beleid ten aanzien
van de waardering en acquisitie van particuliere archieven - representeert de
dominante cultuur van het land.
2. Het beleid van de nationale archiefinstelling ten aanzien van waardering en
acquisitie van particuliere archieven wordt bepaald door de historische, politie
ke, sociale en organisatorische context van deze instelling, die op haarbeurt ook
weer beïnvloed zal zijn door de nationale scores op culturele dimensies.
Elke student toetste één case op basis van op de theorie gebaseerde variabelen.
De hypothese is dat veranderingen van de onafhankelijke variabele (de oorzaak,
doorgaans aangeduid als X) leiden tot veranderingen in de afhankelijke variabele
(het gevolg, doorgaans aangeduid als Y) ,9 In ons onderzoek is Y de mate waarin de
nationale archiefdienst particuliere archieven acquireert. De verklaring daarvoor
(de onafhankelijke variabele) kan worden gezocht in de context. Enerzijds betreft
dat de context van de cultuurdimensies (Hofstede en Hofstede), anderzijds de
context van de nationale archiefinstelling:
context van de inrichting van het domein van het onderzoek: het archief stelsel
van het onderzochte land en de infrastructuur van (organisaties van) particu
liere en categoriale archieven
historische en politieke context van de nationale archiefinstelling
juridische context van de nationale archiefinstelling
invloed van stakeholders op beleid van de nationale archiefinstelling
missie en doel van de nationale archiefinstelling
taken van de nationale archiefinstelling
financiële middelen van de nationale archiefinstelling
organisatie van de nationale archiefinstelling
In schema ziet dit er als volgt uit:
Landenstudies10
België
België is een federale staat waarin de drie gewesten (Vlaams, Waals en Brussel
Hoofdstedelijk Gewest) op het gebied van economische ontwikkeling en ruimtelijke
ordening sterk autonoom zijn.11 De wetgeving ten aanzien van het beheer en het
toegankelijk maken van het overheidsarchief is een federale aangelegenheid. Het
Algemene Rijksarchief in Brussel en 17 rijksarchieven in de Vlaamse en Waalse
provincies vormen één dienst.12
Ook de gemeenschappen in België zijn actief op het vlak van archieven. Niet vanuit
het overheids- of publiekrechtelijke perspectief, maar vanuit een culturele invals
hoek.13 Zo subsidieert de Vlaamse gewestelijke overheid sinds 2002 een aantal
particuliere, categoriale archiefinstellingen zoals het Katholiek Documentatie- en
Onderzoekscentrum (KADOC), Archief en Museum van de Socialistische
Arbeidersbeweging - Instituut voor Sociale Geschiedenis (AMSAB-ISG), het Liberaal
Archief, het Archief en Documentatiecentrum voor het Vlaams Nationalisme
(ADVN), het archief van de Vlaamse Beweging, en het Letterenhuis, een museum
en archief voor Vlaamse letterkunde.
Sinds 2005 brengt het door het Vlaamse Gewest gesubsidieerde Steunpunt
Archiefwerking informatie samen in een online databank over meer dan 5.000
Vlaamse private archieven van personen, families en religieuze, culturele en maat
schappelijke organisaties, verenigingen en enkele bedrijven. In deze Archiefbank
Vlaanderen is informatie toegankelijk over archieven, die worden bewaard in rijks-
en gemeentearchieven, bij categoriale archiefdiensten en private archiefbewaar
plaatsen, bibliotheken, universiteiten, documentatiecentra, musea, heemkundige
verenigingen en ook bij particulieren.
De bedoeling is het Vlaamse erfgoed integraal in kaart te brengen en bij te dragen
aan de bescherming van privaat beheerde archieven.
Voor het behoud van archieven van personen, families of privaatrechtelijke instellin
gen bestaan geen wettelijke regelingen met uitzondering van het Vlaamse Erfgoed
decreet, dat export ervan kan tegengaan. De archieven van personen en particuliere
organisaties zijn vaak bedreigd, want ze gaan verloren bij overerving, worden ver
kocht of verdwijnen naar het buitenland.
In 1994 en in 2004 vaardigde ook het parlement van de Waalse gemeenschap
subsidiemaatregelen uit voor niet nader genoemde centra voor privé-archieven met
een publieksfunctie en voor een raad met door de overheid benoemde leden, die
daarop toezicht houdt.14
Demissie van het Algemeen Rijksarchief is als volgt samen te vatten, namelijk het
bevorderen van democratie in België door het behoud en toegankelijk maken van
overheidsarchieven. De Belgische archiefwet van 1955 staat het Algemeen
Rijksarchief toe om archieven van "bijzondere personen of van private verenigingen"
te verwerven, te beheren en toegankelijk te maken, maar verplicht de instelling
hiertoe niet.15 Particuliere archieven worden verworven vanuit het perspectief van
hun belang voor het functioneren van de overheid. De Algemene Rijksarchivaris
MAATSCHAPPELIJK EN PARTICULIER ARCHIEF
context (C)
onveranderlijke c.q.
en hun
veranderlijke c.q.
onafhankelijke
of - effect
afhankelijke variabelen
variabelen (X)
(Y)
(Cl) Nationale
Machtafstand
/-
Mate waarin de nationale
cultuur in 5 dimensies
Onzekerheidsvermijding
/-
archiefdienst particuliere
van land A enz.,
Enz.
/-
archieven acquireert
(C2) Context van
Archiefstelsel
/-
Mate waarin de nationale
instelling A enz. in
Historische en politieke
/-
archiefdienst particuliere
8 clusters
context
archieven acquireert
Missie en doel nationale
/-
archiefinstelling
Enz.
/-
9 P. Pennings - H. Kema - J. Kleinnijenhuis, Doing research in political science. An introduction to comparative
methods and statistics (Sage, London, second ed. 2006) 33.
10 Elke landenstudie bevatte ook methodologische beschouwingen die hier zijn weggelaten.
11 http://www.belgium.be/nl/over_belgie/overheid/federale_staat/
16
ERIC KETELAAR, DIRK JAN DOLFING, INES VAN DIJK, ELINE DE GRAAF, THEO VERMEER, ERIK VISSCHER
PARTICULIERE ARCHIEVEN IN CONTEXT
12 http://arch.arch.be
13 http://www.wbad.be/sectoren/archieventest/archieforganisatie
14 http://www.patrimoineculturel.cfwb.be/index.php?id=8340
17
