Uiterlijke schijn bedriegt (niet)of: Hoe herken je een archivaris Archivarissen zijn 'stoffig', 'onaardig' en soms zelfs 'fossiel'. Een enkele keer 'niet-menselijk' in hun gedrag. Meestal sullen, maar soms ook bekleed met macht en aanzien. Wat betreft dat laatste gaat het om de archivarissen in enkele in het Osmaanse Rijk gesitueerde verhalen van Ismail Kadare8 en Ivo Andric. Dan de vele 'Geheimrate' in de Duitse literatuur uit de negentiende en begin twintigste eeuw. Niet te vergeten de moeder van Superman, Lara Lor-Van, archivaris van de planeet Krypton, althans, nadat John Byrne zich in de jaren 1980 is gaan bemoei en met de avonturen van de sinds 1938 actieve wereldredder. Bij andere auteurs gaat het met de status van de archivaris snel berg afwaarts. Een ding blijft over eind: de types zijn en blijven onder nagenoeg alle omstandigheden merkwaardig. Zelfs zo merkwaardig dat mutatie tot de mogelijkheid behoort. De vaak aange haalde vliegende archivarius Lindhorst in Der goldne Topfvan E.T.A Hoffmann, kan zich veranderen in een salamander. Nu is dit type zeldzaam en zijn er ook collega's met een menselijker uiterlijk. Een voor beeld daarvan is bliothecaris Malachias von Hildesheim in De naam van de roos van Umberto Eco. Malachias doet ook als archivaris dienst; in de middeleeuwen is immers het verschil tussen een archivaris en bibliothecaris niet bijzonder groot, hetgeen zijn aanwezigheid hier rechtvaar digt. Malachias is "lang van gestalte en ondanks zijn buitengewone magerte waren zijn ledematen groot en plomp er was iets verontrustends in zijn verschijning [met zijn] bleke gelaat en zijn grote, droefgeestige ogen. [d]roef- heid en gestrengheid overheersten in de lijnen van zijn gezicht". In de verfilming door Jean- Jacques Annoud, komt dit beeld behoorlijk tot zijn recht met de vertolking van de rol door Volker Prechtel. Bijna traditioneel is de wereldvreemdheid, ver strooidheid en goedertierenheid van -meestal oude, grijze en zonderlinge- archivarissen. Zo'n type is archivaris Isidore Louis in de strip L'Archiviste van Benoit Peeter en Francois Schuiten en de beschrijving gaat ook op voor de archivaris zonder naam in Martin Schemm's Das Heidenloch. De leeftijd van archivarissen in de fictie is in strip en film door visualisering meestal wel af te leiden. In geschreven fictie zijn we echter afhankelijk van mededeling daarover door de schrijver. Overigens, de gemiddelde leeftijd van vrouwelijke archivarissen is 32 jaar en van mannelijke archivarissen 48 jaar, ook al zijn de meeste mannen tussen de 60 en 70 jaar oud.9 Archivaris: een beroep dus voor jonge dames en (iets) oudere heren. Op grond van de typeringen van archivarissen in de fictie, moet het mogelijk zijn om mensen die dit beroep uitoefenen van mijlenver te zien aankomen. En als je Volker Prechtel als Malachias von Hildesheim in De naam van de roos HANS WAALWIJK GELEERDHEID, GELETTERDHEID, WIJSHEID, ERUDITIE, LIST, BEDROG, DOODSLAG EN MOORD IN EEN GEROMANTISEERD BEROEP 8 Zie ook Hans Waalwijk, '"Slapende handen en brandende ogen', Ismail Kadare en 'het archief", Archievenblad 110 (november 2006) pp 24-27. 9 De leeftijd van 28 van 60 fictieve archivarissen is niet bekend. De gemiddelde leeftijd is berekend op een populatie van 32 van de archivarissen waarvan de leeftijd wel (min of meer) bekend is; bij 20 exact en bij 12 archivarissen bij benadering vastgesteld). 83

Periodiekviewer Koninklijke Vereniging van Archivarissen

Jaarboeken Stichting Archiefpublicaties | 2010 | | pagina 85