de toegangen te plagiëren, te strippen of zodanig te vervormen dat ze in het stan-
daardformat van de website van hun archiefdienst passen? En wanneer dient een
historicus die zich om diezelfde reden benadeeld voelt eens een klacht in tegen de
archivaris die hieraan heeft meegewerkt?27
Professionele autonomie en professionele zelfregulering worden door bestuurders
en managers niet per se toegejuicht. In hun visie is de kwaliteit van geleverde
diensten een verantwoordelijkheid van het bedrijf en niet van individuele
beroepsbeoefenaren. Als het om gedragsregels gaat geven zij de voorkeur aan bran
checodes, die leidinggevenden en medewerkers van bedrijven in dezelfde branche
binden, boven beroepscodes, die de leden binden van een beroepsgroep, ongeacht
wie hun baas is.
Er zijn genoeg redenen om juist nu professionele autonomie en professionele zelf
regulering in ere te houden. Een van die redenen is, dat archivarissen zich in toe
nemende mate niet alleen tegenover hun werkgevers, maar ook direct tegenover
hun klanten moeten verantwoorden. Archivarissen die op professionele grond
slag een verantwoorde afweging van die verschillende belangen moeten maken
hebben meer dan ooit eigen kwaliteitsinstrumenten en een goede en actuele
gedragscode nodig. Een tweede reden is de latente spanning tussen de professio
nele autonomie van archivarissen en de toenemende instrumentalisering en poli
tisering van het cultureel erfgoed. Op grond van politieke motieven of
marktoverwegingen bevoordelen overheden en erfgoedinstellingen grote doel
groepen boven kleine of historische toeristen boven beoefenaars van de weten
schap. Overheden en directies van erfgoedinstellingen gebruiken en definiëren
erfgoed als een hulpmiddel bij de emancipatie van minderheden of als een instru
ment om oude en nieuwe Nederlanders een eigen of een gezamenlijke identiteit te
geven. Veel archivarissen en andere erfgoedprofessionals zullen de nagestreefde
doelen onderschrijven, maar met hun vak heeft dat niets te maken. Ze moeten in
zo'n gepolitiseerde erfgoedomgeving hun professionele autonomie in goede con
ditie houden, om er een beroep op te kunnen doen als Geert Wilders aan de
macht komt.
De beroepsgroep en haar kennisinstrumenten
De beroepsopleidingen
Om de kwaliteit van de beroepsuitoefening te garanderen stellen professies eisen
van bekwaamheid aan nieuwe beroepsbeoefenaars. In het verlengde van die eisen
proberen ze invloed uit te oefenen op de opleidingen die de vereiste diploma's
afgeven.
Het debat over de professie was in de jaren negentig het debat over de
Archiefschool. Niet alleen moest de vraag worden beantwoord hoe het archief-
onderwijs moest worden ingebed in het reguliere onderwijs, maar ook waar dat
onderwijs over zou moeten gaan, hoe het zou kunnen worden verdiept en ver
breed, hoe het beroepsprofiel eruit moest zien, hoe de beroepsgroep de controle
PROFESSIONALISERING
27 Theo Thomassen, 'Archiefvormers en archivarissen als auteurs', in: Archieven in het geding. Een pak van
Sjaalman voor Eric Ketelaar ('s-Gravenhage 2009) 107-119.
B20
