In artikel 44 WIVD 2002 wordt bepaald dat archiefbescheiden ouder dan twintig
jaar alleen overgebracht kunnen worden naar een archiefbewaarplaats, wanneer
door de minister en de beheerder van de archiefbewaarplaats is vastgesteld dat
er geen beperkingen op de openbaarheid (meer) zijn op grond van artikel 15 lid 1
onder b AW 1995. Tenzij de minister anders beslist, zijn de bescheiden ouder
dan 75 jaar, openbaar.
Openbaarheid en de beroepscode voor archivarissen15
De beroepscode is natuurlijk geen wet- of regelgeving, maar een ethische code
voor archivarissen. Deze beroepscode is opgesteld door het International Council
on Archives (ICA) en daarmee van internationaal belang voor de beroepsgroep.
De beroepscode en de jurisprudentie kunnen er samen voor zorgen dat de
archivaris moeilijke beslissingen meer weloverwogen kan nemen. Uiteraard zijn
alle artikelen van de beroepscode van even groot belang. Toch worden de artikelen
6 en 7 uit deze beroepscode eruit gelicht voor een nadere bespreking. Ze lijken
van groot belang voor het onderwerp van dit artikel.
Artikel 6 van de code stelt "dat de archivaris het gebruik van de archieven zo
breed mogelijk bevordert en onpartijdig aan alle gebruikers ten dienste stelt".
Volgens de code houdt dit onder meer in dat beperkingen op de openbaarheid
duidelijk uitgelegd worden aan de onderzoeker. Het betekent ook dat er geen
onredelijke beperkingen aan de openbaarheid worden gesteld. Dit geldt niet alleen
voor overheidsbescheiden maar ook voor particulieren die archieven schenken of
in bewaring geven. De beperkingen moeten voor ieder gelijk en helder zijn.
Artikel 7 houdt in dat "de archivaris zowel de openbaarheid als de privacy dient
te respecteren en te handelen binnen de grenzen van de relevante wetgeving". Het
is volgens de code vooral van belang om de persoonlijke levenssfeer te bescher
men van vooral diegenen die geen zeggenschap hebben gehad over het gebruik of
de bestemming van het materiaal. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan
de zaak van het Digitaal Bouwarchief Nijmegen. Hierover later meer.
Jurisprudentie
Een gang naar de rechter voor een proces of een kort geding is een mogelijkheid
om de grenzen van het recht op te zoeken.
De daaruit volgende jurisprudentie is dan van toepassing. Een andere mogelijk
heid is een uitspraak van het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP).
Dit College kan uitspraak doen zonder dat er een klacht aan ten grondslag ligt;
een vraag om een uitspraak voor de juiste handelwijze kan voldoende zijn. Zowel
rechtszaken als uitspraken van het CBP zullen aan bod komen.
Niet alle zaken zijn begonnen op grond van het archiefrecht, maar hebben wel
degelijk hun sporen in het Nederlandse Openbaar Archiefwezen nagelaten.
De zaken die behandeld worden, zijn als volgt te classificeren:
Hebben kinderen altijd het recht om hun biologische ouders te kennen?
Kan de privacy/persoonlijke levenssfeer geschonden worden, wanneer de
betrokkene is overleden?
Hoe ver mag de persvrijheid gaan, als het de persoonlijke levenssfeer raakt?
Kan een onderzoeker toegang eisen tot het particuliere Koninklijk
Huisarchief?
OPENBAARHEID IN JURIDISCHE PERSPECTIEF
54
