"altijd achter gesloten deuren vergadert, en nooit notulen maakt".91 Dit betekent
niet dat er kan worden aangetoond dat bewust niets wordt vastgelegd, maar,
officiële vastlegging vindt in ieder geval kennelijk niet plaats. Wat participanten
aan de overleggen in privé-stukken mogelijk wel vastleggen, is niet bekend.
Officiële bijeenkomsten worden daarnaast het liefst ook niet belegd. "Informele
toppen zijn een reactie op de uitbreidende Europese Unie. Het is een uitweg
geworden voor overleg, zonder dat men zich hoeft vast te leggen"; de Nederlandse
politicoloog Alfred Pijpers (1947) ziet een relatie met het binnen de EU afnemen
van dwingende richtlijnen en het door de lidstaten zelf uitwerken van besluiten,
"Informele overleggen passen in die trend".92 Nederland en Europa zijn niet
uniek. Voorbeelden zijn er te over. Het zou te ver voeren hier te trachten een
volledige opsomming te geven.
Kabinetsformaties en -informaties zijn ook van die ultieme momenten om belang
te hechten aan geheimhouding. En de beste manier om iets geheim te houden is
ervoor te zorgen dat het niet wordt vastgelegd, zoals we eerder hebben vastgesteld.
Interessant echter is, dat naarmate er meer openheid wordt betracht, er minder
zichtbaar wordt van de politieke besluitvormingsprocessen. Bij de kabinetsformat
ies in de jaren 1980 bijvoorbeeld, krijgt de pers bij beroep op de Wet openbaarheid
van bestuur voor inzage in stukken steeds vaker gelijk van de Raad van State
"terwijl de Minister van Algemene zaken bakzeil moet halen", zo schrijft de
Nederlandse politicoloog Marja Wagenaar (1960), en vervolgt met [ujiteindelijk
leidt deze ontwikkeling er toe dat er tijdens de onderhandelingen over te sluiten
regeerakkoorden nog maar bitter weinig op papier wordt gezet. Ook blijft het
schrijven van politieke testamenten voortaan achterwege".93 Enkele jaren later,
aldus Wagenaar, wordt onder andere als gevolg van enkele WOB verzoeken door
journalisten over de kabinetsformatie in 1986, er bij de kabinetsformatie in 1989
iets op het 'probleem' gevonden. [E]r bestaat dan nog steeds groot bezwaar in
het kabinet tegen het openbaar maken van politieke testamenten".94 Vanwege dat
openbare karakter wordt in de ministerraad afgesproken geen testamenten meer
op te stellen. Wel worden er met behulp van de demissionaire bewindspersonen
zogenaamde inwerkdossiers samengesteld, die niet behoeven te worden geopen
baard. "De politieke testamenten zijn afgeschaft met het oog op de openbaarheid,
aldus toenmalig raadsadviseur bij het Ministerie van Algemene Zaken M. J. D.
van der Voet. 'De interne schriftelijke communicatie tijdens kabinetsformaties is
enorm afgenomen. De Raad van State heeft het ons niet gemakkelijk gemaakt."'95
Of in de woorden van toenmalig minister-president P.J.S. de Jong in relatie tot het
voornemen om via een Wet openbaarheid van bestuur meer openheid en open
baarheid van het overheidshandelen te betrachten, - De Jong was geen voorstand-
HANS WAALWIJK WAT NIET WEET, DEERT!
88 Claudia Kamer, Guus Valk, 'Sociale Zaken probeert het paradijs te benaderen' [Interview met
J.P.H. Donner], NRC Handelsblad 14/15 juli 2007, p. 31.
89 'Derde keer uitstel nieuw taxitarief, NRC Handelsblad 31 oktober 2007, p. 3.
90 Guus Valk, 'Een herenakkoord of de rode knop. Halsstarrige PvdA kan een versoepeling van het ontslag
recht niet aan de leden uitleggen.', NRC Handelsblad 27 september 2007, p. 3.
91 Joop Meijnen, 'Grote drie versterken greep op Europa. Zweedse onderzoeker Jonas Tallberg over nieuwe
EU-verdrag', NRC Handelsblad 17 oktober 2007, p. 5.
92 Mark Kranenburg, 'Premiers doen het liever informeel. Topoverleg van regeringsleiders in Europa
steeds vaker vrijblijvend', NRC Handelsblad 19 oktober 2007, p. 7.
93 Marja Wagenaar, De Rijksvoorlichtingsdienst. Geheimhouden, toedekken en openbaren.
(Z.p. [Den Haag], 1997) p. 436-437.
94 Ibidem, p. 364.
95 Ibidem.
217
