immers een duizendjarig rijk in het verschiet. In dat kader moet misschien ook de
uitspraak van Hitier "Wer redet heute noch von der Vernichtung der Armenier"
worden gezien.53 Gaf hij hiermee impliciet en onomwonden weer hoe hij dacht
dat 'in de toekomst' zou worden gedacht over al het leed dat op grond van zijn
beslissingen nog moest worden aangericht? In dit kader moet worden genoemd
dat uiteindelijk ook niets meer aan de 'ausradierte' bevolkingsgroepen mocht
herinneren. Mnemocide of memoricide, 'geheugenmoord', materieel en niet-
materieel was vereist. Het niet registreren in de zin van het bijhouden in een
registratie van het overlijden van de slachtoffers in de concentratiekampen heeft
mogelijk een andere achtergrond. Administratie kost geld, en bovendien, zo is
mogelijk gedacht, waarom zou je in dit geval akten van overlijden opstellen?
Eigen belang en imagoschade
Wat te denken aan schade aan imago of opgebouwd vertrouwen, als bekend wordt
dat actief of passief bepaalde ideeën of projecten zijn ondersteund of erger nog, er
is geparticipeerd in de uitwerking daarvan. Deels sluit dit argument aan bij het
voorgaande, 'om omrust te voorkomen', deels ook niet.
Als voorbeeld kan dienen de bijeenkomsten die in Duitsland zijn belegd in 1932
voor Duitse (groot) industriëlen en bankiers. Bijeenkomsten waarbij Hitier zijn
plannen voor de toekomst uit de doeken heeft gedaan54 en die waren bedoeld om
hiervoor (morele, financiële, organisatorische) steun te verwerven.55 De organi
satie rondom de Mitteleuropaischer Wirtschaftstag nam bij die bijeenkomsten een
strategische plaats in en speelde een coördinerende rol.56 Dat ervoor, tijdens
of na deze bijeenkomsten afspraken zijn gemaakt is (zo goed als) zeker. Echter, die
afspraken zijn (voor zover bekend) niet vastgelegd. Van en over het Mitteleuro
paischer Wirtschaftstag zijn nagenoeg geen documenten overgeleverd.57 De aard
van de afspraken kan het best worden geïllustreerd aan de bekende fotomontage
van John Heartfield, pseudoniem van de Duitse kunstenaar Helmut Herzfeld
(1891-1968): "Millionen stehen hinter mir. Kleiner Mann bittet um grofie Gaben";
gepubliceerd in de Arbeiter Illustrierte Zeitung van 16 oktober 1932.
Een heel ander voorbeeld dat tot de categorie imagoschade hoort, is het bewust
niet vastleggen van, in dit geval niet de besluitvorming, maar de registratie van
het geweld. Bewuste besluitvorming hieromtrent kan als een vorm van
mnemocide (zie eerder) worden gezien. Deze vorm van 'bestuurlijke oraliteit' is
zonder twijfel veel voorgekomen of komt voor bij politionele acties van ongeacht
welke aard. Iedereen kent het beeld waarbij een hand voor de lens van een camera
wordt gelegd met het doel om registratie, vastlegging, te voorkomen. Dat deze
wijze van bewust verhinderen van het vastleggen van gegevens ook in het
HOEZO
OPENBAARHEID
53 Gedaan tijdens een geheime toespraak op 22 augustus 1939 bij de voorbereidingen voor de aanval op en
vernietiging van de Polen, Zie: 'Quellentexte' in Gesine Schwan, Zwangsmigrationen und Vertreibungen
im Europa des 20. Jahrhunderts op de website van de Friedrich Ebert Stiftung: "Die NS-Bevölkerungs- und
Vernichtungspolitik für Osteuropa (1939), Hitler's geheime Ansprache am 22. August 1939"
http://library.fes.de/library/netzquelle/zwangsmigration/32ansprache.html (geraadpleegd op 4
juni 2007). In het midden is gelaten of deze uitspraak van Hitier wel of niet authentiek is. Tijdens de
Neurenbergse processen is hierover twijfel geuit.
54 In eerste instantie zijn de toespraken van voor de Machtsübernahme op 30 januari 1933 niet gepubliceerd.
Dit gebeurde pas nadat toenmalig Rijkskanselier Heinrich Brüning, er schande van sprak dat industriëlen
in het geheim vergaderden met zijn vijand Adolf Hitler. Zie: Fritz Thijssen [Thyssen], Ik financierde Hitier.
Verbijsterende onthullingen door den Duitschen Grootindustrieel Fritz Thijssen (Nederlandse vertaling van
G. Borg) (Amsterdam 19473 [1940]) p. 141 noot 1.
210