via bijvoorbeeld politioneel optreden - en bureaucratie. Het geweldsmonopolie
richt zich onder omstandigheden ook naar buiten, en wel via extern politioneel
of militair optreden. Hier kan niet worden ingaan op het proces dat vooraf gaat
aan bijvoorbeeld een oorlogsverklaring. Maar zijn dit soort (beslissings)processen
altijd wel gedocumenteerd en dus vastgelegd? In gebieden met niet of minder
literaire samenlevingen in het heden en verleden waarschijnlijk niet of niet altijd.
Maar hoe is dat in meer literaire samenlevingen uit het (recente) verleden? Hoe
ver gaat dat verleden terug? Tot 'het besluit' om een oorlog te voeren in Irak in
2003 Van dat besluit kan niet worden gezegd dat het niet is vastgelegd, want dat
is het wel. Hoewel? Als we journalist Glenn Kessler van The Washington Post
mogen geloven is dat besluitvormingsproces niet geheel vlekkeloos verlopen.18
Dus, weten we zeker dat het is vastgelegd? Is alles wat wel zou moeten zijn
vastgelegd, ook daadwerkelijk vastgelegd? Denkend aan Irak, hoe zit het met de
'besluitvorming' rondom Bosnië-Herzegowina in 1992? Is er sprake van 'besluit
vorming' voor de genocide die deel uitmaakt van de burgeroorlog die vanaf 1982
in het Soedanese Darfur woedt? Of van de etnische zuivering in Rwanda in 1994
of de Cambodjaanse onder Pol-Pot die begon in 1975? Is het niet vastleggen van
het 'Cambodjaanse besluit' in kwestie (was er sprake van slechts één besluit?),
de reden dat het anno 2008 moeilijk zal blijken te zijn om de betrokkenheid
van "broeder nummer twee" van de Rode Khmer, Nuon Chea, bij de moord op
bijna 1,7 miljoen mensen voor het Cambodja-tribunaal aan te tonen? Of moeten
we terug tot het besluit tot een oorlogsverklaring aan de Sovjetunie door nazi-
Duitsland, of beter, door Adolf Hitler zelf, in 1941 ?19 Dat besluit is namelijk zeker
niet vastgelegd.20
Minder ingrijpend dan de bovengenoemde voorbeelden, is het bewust niet
vastleggen door of binnen 'de' administratie, een administratie die kan worden
gezien als de bureaucratische en uitvoerende arm van de politieke besluitvorming.
Ook hier komt het niet vastleggen van gegevens naar voren tijdens de behande
ling van een zaak, bijvoorbeeld als deze dient voor een arbitrerende of recht
sprekende instelling.
In veel gevallen en situaties is dus bekend dat besluiten die aantoonbaar wel zijn
genomen, en die bovendien voor vastlegging in aanmerking (zouden) komen,
niet zijn vastgelegd (schriftelijk of op andere wijze). Althans, niet zijn vastgelegd
op het moment dat het besluit viel, dan wel niet door of op gezag van de actor zijn
vastgelegd. Dat we weten van de besluiten in kwestie, is of omdat de geschiedenis
heeft aangetoond dat het betreffende besluit is of moet zijn genomen, of omdat
zij zijn gedocumenteerd in bronnen die later, dus ruim na het moment van het
nemen van het besluit, zijn opgesteld of vervaardigd; bijvoorbeeld in beeld- en/of
geluidsopnames van verhoren en processen of de schriftelijke verslagen daarvan.
Daarnaast bestaan er vastgelegde (oog- of oor-)getuigenverklaringen,
(dagboek)notities of op andere wijze gedocumenteerde gegevens.
HOEZO
OPENBAARHEID
18 Tom-Jan Meeus, "Rice deed in het Witte Huis haar werk niet. Journalist Washington Post schrijft
vernietigend boek over "een van de slechtste veiligheidsadviseurs ooit"", NRC Handelsblad 15/16 septem
ber 2007, p. 4. Nav het verschijnen van Glenn Kessler, The confidante: Condoleezza Rice and the Creation of
the Bush Legacy. (New York 2007). Kessler antwoordt op een vraag van Meeus: "Ik heb uitgezocht hoe het
besluit voor de Irak-invasie tot stand kwam. Het bleek dat ze [nationale veiligheidsadviseur Condoleezza
Rice, HW] nooit een vergadering heeft belegd waarin is besloten tot de invasie. Ze [Rice en president
George W. Bush, HW] hebben de voor- en nadelen nooit gezamenlijk besproken".
204
