taald als 'afgezonderd' of 'geheime gedachte'. Bij de Romeinen was secretus een ruimer begrip dan het huidige woord 'geheim'; dat wat zich niet in het publieke domein, maar in het privédomein afspeelde of bevond, was secretus. 'De eenzaam heid opzoeken' is in het Latijn dan ook petere secretum. Tegenwoordig ligt de nadruk bij geheimhouding meer op het actief verborgen houden van iets. Dit is terug te zien in definities die door verschillende takken van wetenschap zijn gevormd. Antropoloog Stanton K. Tefft maakt een scherp onderscheid tussen geheimhouding en privacy. Geheimhouding in het algemeen definieert hij als het verplicht of vrijwillig, maar berekenend verbergen van infor matie, activiteiten of relaties. Privacy daarentegen is het verbergen van informatie die tegenover buitenstaanders als moreel of ethisch neutraal kan worden beschouwd. Geheimhouding in de privésfeer beschrijft Tefft dan ook als het ver bergen van persoonlijke activiteiten of daden die door buitenstaanders als immoreel of illegaal gezien kunnen worden.2 Bij Tefft heeft geheimhouding in de privé-sfeer vooral een negatieve klank gekregen. Filosofe Sissela Bok geeft een meer neutrale beschrijving. Haar definitie van geheimhouding is 'opzettelijke verberging' (intentional concealment).3 Bok benadrukt dat privacy een conditie is waarin een individu beschermd is tegen ongewenste toegang door anderen. Indien nodig zoeken mensen extra bescher ming in geheimhouding. In tegenstelling tot de definiëring van Tefft, sluit de definiëring van Bok niet uit, dat het opzettelijk geheim houden van moreel of ethisch neutrale informatie niet alleen in de publieke, maar ook in de privé-sfeer als een sociale strategie kan worden ingezet. Tefft benadrukt verder dat geheimhouding een sociale strategie is, die gebruikt wordt in relaties tussen individuen en tussen groepen. De reden om iets geheim te houden, is omdat iemand daar voordeel bij kan hebben in een relatie tot andere mensen. Hoe groter de groep die een geheim deelt, hoe meer middelen nodig zijn om dat geheim te bewaren. De wijze waarop leden van een groep onderling communiceren, kan beïnvloed worden door het geheim dat ze delen. Deze definities tonen aan dat aan geheimhouding meerdere betekenissen gegeven worden. Hoe kan geheimhouding hier dan het beste bestudeerd worden? Processen van geheimhouding Als we geluk hebben is een geheim op schrift gesteld, en kan de fysieke toestand van deze informatie ons veel vertellen over gebruiken rond geheimhouding en de omvang van het geheim. Veel geheimen zullen echter nooit een fysieke neerslag krijgen, waardoor geheimhouding nog moeilijker te bestuderen is. Politici bijvoor beeld zullen een groot geheim niet snel op schrift stellen. Aanwijzingen van geheimhouding zijn dan bijvoorbeeld wetgeving over geheimhouding of diploma tiek taalgebruik. Zelfs lichaamstaal kan een aanwijzing van het bestaan van een geheim zijn. Socioloog Georg Simmel heeft geheimhouding onderverdeeld in een aantal onderling gerelateerde sociale processen. Het herkennen van deze processen vergemakkelijkt het vergelijken van geheimhouding tussen culturen, want zo zijn unieke historische en culturele factoren te onderscheiden van de meer universele kenmerken van geheimhouding. MARIEKE KROONEN DE GEHEIME ARCHIEVEN VAN DE VERENIGDE OOST-INDISCHE COMPAGNIE EN DE EAST INDIA COMPANY 2 S.K. Tefft, 'Secrecy as a social and political process', in: S.K. Tefft (ed.), Secrecy. A cross-cultural perspective. (New York 1980) p. 320. 3 S. Bok, Secrets. On the ethics of concealment and revelation (New York 1982) p. 10. 185

Periodiekviewer Koninklijke Vereniging van Archivarissen

Jaarboeken Stichting Archiefpublicaties | 2006 | | pagina 187