als de hoeveelheid verzoeken die daadwerkelijk ingewilligd worden, tegenvallen.116
Ook hebben zij geconcludeerd dat kosten in verschillende gevallen veel hoger
waren dan wettelijk toegestaan.117 De ervaring van het SAHA is verder dat de
strategieën van de overheidsorganen verstokt zijn en de mentaliteit van de behan
delende ambtenaren vaak negatief.118 Hoewel de media zeer weinig aandacht
hebben besteed aan zowel de invoering als de implementatie van de PAIA, worden
resultaten van dergelijke onderzoeken wel gepubliceerd. Alle artikelen die de Mail
Guardian over openbaarheid heeft gepubliceerd gingen over de zwakke punten
in de PAIA praktijk.119
Dergelijke conclusies worden wellicht gekleurd door de progressieve achtergrond
van de instanties die ze uitgeven. De objectievere analyses van het SAHRC laten
namelijk ook positieve trends zien: "Albeit that the jurisprudence on PAIA has not
been prolific, the emerging jurisprudence indicates a trend towards advancing the
enjoyment of the right of access to information. courts have demonstrated a
leaning towards granting access to information"120 Toch zijn er objectief gezien wel
degelijk probleemgebieden in de uitvoering van de PAIA te erkennen. Ten eerste
laten de verplichte handleidingen lang op zich wachten. De deadline voor het
inleveren van de verplichte PAIA-handleidingen is meerdere malen opgescho
ven.121 Dit kwam simpelweg omdat er te weinig handleidingen uitkwamen. Zelfs
in reactie op aanmaningen van de SAHRC lieten maar weinig overheidsorganen
zich opjutten. De laatste deadline was 1 september 2005 en nog steeds hebben
niet alle organen de inmiddels beruchte handleiding kunnen (of willen)
produceren.122 Ook de mensenrechtencommissie zelf heeft lang gedaan over het
maken van de verplichte PAIA-gids. Hoewel deze achtien maanden na de invoe
ring van de wet klaar had moeten zijn, was de klus pas in 2005 geklaard.
Als verklaring voor het feit dat overheidsorganen niet op tijd aan de verplichte
informatieverstrekking voldoen, worden bepaalde capaciteitsproblemen van de
overheidsorganen aangekaart:
Er is onduidelijkheid over welke afdeling verantwoordelijk is voor informatie
verzoeken;
Er zijn onvoldoende (competente) ambtenaren aangesteld voor het behande
len van informatieverzoeken, terwijl dit een wetsverplichting is;
Er worden onvoldoende taken gedelegeerd;
Er is onvoldoende kennis over de eisen van de wet;
Er lijkt weinig motivatie te zijn voor het uitvoeren van die eisen; en
Oude informatiestrategieën blijven bestaan en zijn ontoereikend.
Onderzoek naar de implementatie van de NASA Act is door enkele individuele
onderzoekers gedaan, maar in veel mindere mate dan bij de PAIA. In zijn onder
zoek naar behoud en toegankelijkheid van openbare archieven in Zuid-Afrika
heeft Patrick Ngulube geconcludeerd dat er nog steeds veel praktische barrières
MAAIKE BERGMANS, EVERT FLORIJN, MARIS KA HEI J MANS-VAN BRUGGEN, JULIA ROM IJN-WIXLEY, ARON DE VRIES
VOORBIJ GEHEIMHOUDING IN HET GEMENEBEST
116 Verne Harris, 'Using the promotion of access to information act' (2002)
www.saha.org.za/research/publications/FOIP_l_l_Harris.pdf
117 R. Sorensen, 'Paying for access to information' (februari 2004).
118 Harris, 'Using the promotion of access to information act'.
119 'Concerns Raised over Access to Information Act,' Mail Guardian (10 mei 2001); Terry Bell,
'State agencies punch hole in Act', Mail Guardian (22 juni 2004); R. Calland, 'SA fails the right to
know', Mail <Sc Guardian, 23 september 2004.
120 'Section 5: Annexures. Promotion of Access to Information Act Report to Parliament', in:
South African Human Rights Commission Annual Report 2004/05, 96.
121 Government Notice R1094 (21 augustus 2002); Government Notice R340 (28 februari 2003) en
Government Notice 1243 (29 augustus 2003).
122 'Part 5: Annexures', in: South African Human Rights Commission Annual Report 2005/06, 86.
161