de rechter is gemaakt, via de teksten van de rechterlijke uitspraken.29 Het enige
dat de AIVD zelf naar buiten brengt over de informatieverzoeken zijn af en toe
wat cijfers in de jaarverslagen. Omdat daar soms gerept wordt van het totaal
aantal verzoeken in een jaar, maar vaak ook van de werkvoorraad die er is op de
laatste dag van het jaarverslag, zijn zelfs deze gegevens lastig naast elkaar te
zetten.
In het jaarverslag over 1996 wordt melding gemaakt van het wegwerken van een
enorme achterstand op dit gebied. Ruim 600 verzoeken, die alle inzage in eigen
persoonsgegevens betroffen en ingediend waren tussen 1991 en 1996, zijn in dit
jaar eindelijk behandeld. Er wordt niet méér losgelaten dan dat "een groot deel"
van de verzoekers inzage kreeg en dat de behandelingen alle de toets van de
bestuursrechter hadden doorstaan. De ruim honderd verzoeken die dan nog op de
plank liggen, betreffende informatie over organisaties, worden voor het eerste
kwartaal van 1997 ingepland.30 In het jaarverslag over 1998 wordt toegegeven dat
95% van de informatieverzoeken niet binnen de wettelijke termijn van zes weken
(sinds 2002: drie maanden) afgehandeld is.31 Dit zou liggen aan de bijzonder
arbeidsintensieve screening op geheim te houden gegevens die aan de inzage
vooraf gaat, maar ook aan de enorme hoeveelheid bezwaarschriften die er na
afwijzingen binnenstromen. Zo kwamen er in het jaar 1997 alleen al van de
Vereniging Voorkom Vernietiging (VW) en Vereniging Steunpunt inzage PID
Nijmegen (SIP) zo'n tweehonderd binnen.32 In de loop van 1999 stijgt het aantal
verzoeken bovendien sterk als gevolg van veel media-aandacht voor de
mogelijkheid tot inzage in AIVD-dossiers.33 Pas na de verlenging van de behandel
termijn van zes weken naar drie maanden worden er meer verzoeken binnen de
wettelijke termijn afgehandeld.
In de periode 2003-2007 komen er gemiddeld 180 informatieverzoeken per jaar
binnen. Hierin is het aandeel verzoeken tot inzage in eigen dossiers gemiddeld
63% en gemiddeld 16% heeft betrekking op informatie over overleden
familieleden; de overige verzoeken tot kennisneming betreffen bestuurlijke aan
gelegenheden en dossiers van derden.34 Op een enkel verzoek na worden alle
verzoeken binnen de wettelijke behandeltermijn afgehandeld. Van de ingediende
bezwaren tegen weigering om inzage wordt de overgrote meerderheid ongegrond
verklaard, en de AIVD wint vrijwel alle zaken in hoger beroep.
Geschiedschrijving en media
De meeste informatie rondom de AIVD bereikt de burger via (wetenschappelijke)
werken en publicaties in de verschillende media. Uiteraard hebben beide soorten
publicaties last van alle openbaarheidsbeperkingen rondom AIVD-informatie. Bij
wetenschappelijk onderzoek zijn de geheimhouding van bronnen en de lacunes
die dit veroorzaakt strijdig met het beginsel van controleerbaarheid; anderzijds
PAULINE VAN DEN HEUVEL OPENBAARHEID VAN INFORMATIE BIJ DE NEDERLANDSE GEHEIME DIENSTEN
Opvallend is dat persoonsnamen weggelakt zijn maar wel bestuursfuncties en jaartallen genoemd zijn,
waardoor de gegevens toch gemakkelijk herleidbaar zijn naar een persoon.
29 www.rechtspraak.nl.
30 BVDJaarverslag 1996, p. 42.
31 BVD, Jaarverslag 1998, p. 68.
32 BVD, Jaarverslag 1997, p. 51.
33 BVDJaarverslag 1999, p. 80. Ook in 2004 geeft de dienst aan dat onder invloed van media-aandacht het
aantal verzoeken ten opzichte van het jaar ervoor is gestegen met 21%.
34 AIVD Jaarverslag 2003, p. 101; AIVD, Jaarverslag 2004, p. 90; AIVD, Jaarverslag 2005, p. 88; AIVD,
Jaarverslag 2006, p. 105; AIVD, Jaarverslag 2007, p. 91.
129
