waaronder ongeoorloofd afluisteren, contacten met Italiaanse mafia voor het
ombrengen van Fidel Castro en plannen voor de vergiftiging van Patrice
Lumumba. De persoonsgegevens van de toenmalige medewerkers van de CIA zijn
in de vrijgegeven documenten overigens lang niet altijd weggelakt!24
De AIVD lijkt vooralsnog in de eerste plaats bevreesd voor het eigen imago:
Als motief voor een nieuwe koers van meer pro-actieve communicatie wordt niet
het begrip verantwoording of democratische functie genoemd, niet een historisch
belang, maar het door de geheimhouding ontstaan van "onjuiste beelden over
de rol, taken en bevoegdheden van de AIVD".25
Informatieverzoeken
Normaal gesproken kan een burger die inzage wil krijgen in overheidsinformatie
hiertoe een verzoek doen, al dan niet met de Wet openbaarheid van bestuur in de
hand. Een WOB-verzoek doen bij de AIVD ligt nog iets ingewikkelder.
Ten eerste kan de AIVD zich beroepen op één van de uitzonderingsgronden van de
WOB: "veiligheid van de Staat". Dit is een absolute weigeringsgrond en dat betek
ent dat een verzoek tot informatie met een beroep hierop in alle gevallen kan
worden afgewezen en er geen belangen hoeven te worden afgewogen. Het behoeft
geen betoog dat de meeste informatie berustende bij een inlichtingen- en
veiligheidsdienst uiteindelijk de 'veiligheid van de Staat' of 'nationale veiligheid'
zal raken.
Ten tweede kan de AIVD verwijzen naar een bijzondere openbaarmakingsregeling
die vervat is in de WIVD 2002. De WIVD 2002 is in haar beperkende bepalingen
specifieker dan de WOB. Artikel 53 stelt dat een aanvraag tot informatie altijd zal
worden afgewezen, tenzij:
de desbetreffende gegevens meer dan vijf jaar geleden zijn verwerkt,
met betrekking tot de aanvrager sinds die tijd geen nieuwe gegevens zijn
verwerkt, en
de desbetreffende gegevens niet relevant zijn voor enig lopend onderzoek.
Artikel 55 geeft nog meer beschermende bepalingen, waaronder 'nationale
veiligheid' en 'de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer' en komt groten
deels overeen met de in artikel 10 genoemde uitzonderingsgronden van de WOB.
Ten derde zijn er nog de criteria die de AIVD zelf van oudsher stelt: de bescher
ming en geheimhouding van de bronnen, de werkwijze en het actuele kennis
niveau van de AIVD. Dit laatste kan leiden tot de vreemde situatie dat de
verantwoordelijke Minister van BZK kan besluiten in het geheel geen uitspraak te
doen over het wel of niet aanwezig zijn van gegevens; ook een bevestiging of ont
kenning zou immers al iets weggeven over het kennisniveau.
PAULINE VAN DEN HEUVEL OPENBAARHEID VAN INFORMATIE BIJ DE NEDERLANDSE GEHEIME DIENSTEN
23 General Hayden's remarks at SHAFR conference, 21 juni 2007.
www.cia.gov/news-information/speeches-testimony/2007/general-hayden-remarks-at-shafr-conference.
html. Zie ook 'CIA conspired with mafia to kill Castro', The Guardian 27 juni 2007.
24 De tekst is te downloaden vanuit de FOIA Electronic Reading Room. Zie voor analyses en achtergrond
informatie ook: www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB222/index.htm (the National Security Archive,
George Washington University).
25 AIVDJaarverslag 2007, p. 90.
127